fbpx
Επιλογή Σελίδας
Εξωσωματική χωρίς φάρμακα

Εξωσωματική γονιμοποίηση χωρίς φάρμακα (ή εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο) ονομάζεται η γονιμοποίηση ωαρίων που πραγματοποιείται στο εργαστήριο, τα οποία ωριμάζουν κατά τη διάρκεια ενός κλασικού εμμηνορρυσιακού κύκλου της γυναίκας (χωρίς δηλαδή λήψη φαρμάκων). 
Προϋπόθεση για τη διενέργεια εξωσωματικής χωρίς φάρμακα είναι η ύπαρξη καλής ποιότητας ωαρίων στις ωοθήκες, που διαπιστώνεται με τη μέτρηση ειδικών ορμονών στο αίμα της γυναίκας. Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται κυρίως σε περιπτώσεις γυναικών με προδιάθεση εμφάνισης καρκίνου, με αδυναμία λήψης ορμονικών φαρμάκων λόγω παθήσεων ήπατος, σε γυναίκες που πρόκειται να υποβληθούν σε χημειοθεραπεία ή ακόμα και σ’ αυτές που για προσωπικούς λόγους δεν επιθυμούν  τη λήψη φαρμάκων.

 

Γιατί δεν επιλέγουμε σε όλες τις περιπτώσεις υπογονιμότητας την εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο, αλλά προτιμούμε τη χρήση ορμονικών φαρμάκων για να διεγείρουμε τις ωοθήκες; 

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα αυτό θα πρέπει να αναφέρουμε ορισμένα στοιχεία  Βιολογίας και Φυσιολογίας σχετικά με την ωρίμανση των ωαρίων και την ωορρηξία. 

Η γυναίκα δημιουργεί και αποθηκεύει στις ωοθήκες της τα αρχέγονα ωάριά της όταν ακόμη βρίσκεται στη μήτρα της μητέρας της. Από τη γέννησή της και έπειτα, δεν έχει καμία δυνατότητα να παράγει καινούρια ωάρια. Έτσι, όταν μια γυναίκα γεννιέται, έχει 2 αποθήκες ωαρίων (ωο-θήκες), οι οποίες περιέχουν συνολικά 700.000-1.000.000 ωάρια σε «άγουρη» μορφή. Τα ωάρια αυτά, από την πρώτη ημέρα της γέννησής της, αρχίζουν να «καταναλώνονται» (άσχετα εάν ωριμάζουν ή όχι). Ο ρυθμός κατανάλωσης των ωαρίων αυτών είναι 600-1200 κάθε μήνα και καθορίζεται από γονίδια που βρίσκονται στο χρωμόσωμα Χ. Αυτός είναι και ο λόγος που η εμφάνιση της εμμηνόπαυσης στη γυναίκα μπορεί να έχει κληρονομική συσχέτιση.

Επομένως,  κατά την εμφάνιση της πρώτης περιόδου, στις ωοθήκες της γυναίκας έχουν απομείνει 300.000-450.000 ωάρια. Έτσι, εάν μια γυναίκα δεν λάβει ποτέ φαρμακευτική θεραπεία, από τα ωάρια με τα οποία ξεκινάει την περίοδό της μόνο τα 300-450 θα μπορέσουν να καταλήξουν σε ωορρηξία σε ολόκληρη τη ζωή της. Όλα τα υπόλοιπα ωάρια θα αυτοκαταστραφούν (και σε τελική ανάλυση θα καταναλωθούν) μέσω μίας διαδικασίας που ονομάζεται «ατρησία». Μέχρι σήμερα, δεν υπάρχει καμία φαρμακευτική ή άλλη διαδικασία που να μπορεί να σταματήσει ή να καθυστερήσει αυτή την εξέλιξη των ωαρίων.

Ο άνθρωπος θεωρείται ένα από τα λιγότερο γόνιμα όντα στον πλανήτη Γη. Έτσι, έχει υπολογιστεί ότι για ένα νεαρό ζευγάρι -χωρίς πρόβλημα γονιμότητας και με συχνότητα επαφών 2-3 φορές την εβδομάδα- η πιθανότητα σύλληψης  ανέρχεται σε 20-25% κάθε μήνα. Αυτό συμβαίνει εν μέρει, επειδή μία γυναίκα αναπαραγωγικής ηλικίας στη διάρκεια ενός ημερολογιακού έτους έχει μόνο 8-9 κύκλους με καλής ποιότητας ωορρηξία και όχι 12-13 κύκλους, όπως ίσως θα περίμενε η ίδια, με βάση το πόσες φορές βλέπει περίοδο κάθε χρόνο.  

Επίσης, ακόμα κι αν επιβεβαιωθεί ότι πραγματοποιείται ωορρηξία με υπερήχους, αυτό δε σημαίνει ότι η ωορρηξία αυτή είναι και καλής ποιότητας. Η ποιότητα της ωορρηξίας -και κατά συνέπεια η ποιότητα του ωαρίου που προκύπτει- εξαρτάται από την ορμονική λειτουργία της γυναίκας και από την ηλικία της. Κατά συνέπεια, όταν κάνουμε εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο, θα υπάρξουν και κύκλοι χωρίς ωάρια ή με κακής ποιότητας ωάρια που δεν μπορούν να καταλήξουν σε εγκυμοσύνη. Στατιστικά, σε μία γυναίκα ηλικίας 25 ετών, το 80% από τα ωάρια που έχει στις ωοθήκες της είναι καλής ποιότητας και ωριμάζουν σχετικά εύκολα, ενώ το 20% αυτών είναι προβληματικά. Αντίστοιχα, στην ηλικία των 40 ετών, η σχέση αυτή αντιστρέφεται, ώστε μόνο το 20% των υπαρχόντων ωαρίων να είναι καλής ποιότητας και σε θέση να δώσουν καλή ωορρηξία. 

Έτσι, στις γυναίκες που επιθυμούν εξωσωματική χωρίς φάρμακα, συνήθως προτείνεται η λήψη ωαρίων από 2-3 διαφορετικούς κύκλους, έπειτα η γονιμοποίησή τους και στη συνέχεια η κατάψυξη των εμβρύων που θα προκύψουν. Τέλος, αφού συγκεντρωθούν τουλάχιστον 2 έμβρυα καλής ποιότητας, μεταφέρονται στη μήτρα (εμβρυομεταφορά) σε κάποιον επόμενο κύκλο, όταν η τελευταία είναι προετοιμασμένη κατάλληλα με οιστρογόνα και προγεστερόνη. Στη μήτρα μεταφέρονται μόνο τα έμβρυα που θα φθάσουν στο στάδιο της βλαστοκύστης (της πιο εξελιγμένης μορφής εμβρύου που μπορεί να διατηρηθεί στο εργαστήριο εκτός μήτρας), ώστε να αυξηθούν οι πιθανότητες επιτυχίας.

 

Ποια στάδια περιλαμβάνει η εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο; 
  • Στο πρώτο στάδιο γίνεται παρακολούθηση της ανάπτυξης και ωρίμανσης των ωοθυλακίων με τη βοήθεια κολπικού υπερηχογραφήματος και αντίστοιχη μέτρηση των οιστρογόνων στο αίμα της γυναίκας. Η διάρκεια της ωρίμανσης των ωαρίων από την περίοδο μέχρι την ημέρα που θα χορηγηθεί η hCG (ορμόνη απαραίτητη για να ολοκληρωθεί η ωρίμανση του ωαρίου και να προκληθεί η ωορρηξία) είναι 9 έως 12 ημέρες. Αν η διάρκεια της ωρίμανσης ξεπερνά αυτά τα χρονικά όρια, τότε οι πιθανότητες να έχουμε καλής ποιότητας ωάρια και έμβρυα μειώνονται σημαντικά. Εν συνεχεία, 32-36 ώρες μετά τη χορήγηση της hCG γίνεται η λήψη των ωαρίων (ωοληψία).  
  • Η ωοληψία διενεργείται με αναρρόφηση του περιεχομένου των ωοθυλακίων μέσω ειδικής λεπτής βελόνης. Είναι ανώδυνη και πραγματοποιείται με ελαφριά νάρκωση (μέθη), διακολπικά υπό άμεσο υπερηχογραφικό έλεγχο.  
  • Η εμβρυομεταφορά γίνεται είτε στον ίδιο κύκλο -και συγκεκριμένα την 5η ημέρα μετά την λήψη του ωαρίου- είτε σε έναν επόμενο κύκλο όπου η υποδεκτικότητα της μήτρας προετοιμάζεται με οιστρογόνα και προγεστερόνη.

 

Ποιες είναι οι πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής σε φυσικό κύκλο;

Λαμβάνοντας υπόψιν όλα τα προαναφερθέντα, γίνεται αντιληπτό ότι τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης με τη μέθοδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης σε φυσικό κύκλο  και σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών, κυμαίνονται από 8-12% ανά κύκλο και εξαρτώνται από την ηλικία, τα αποθέματα ωαρίων στην ωοθήκη και το ορμονικό προφίλ της γυναίκας. Αντίστοιχα, στην ηλικία 42-45 ετών το ποσοστό εγκυμοσύνης ανέρχεται σε 1-3% ανά κύκλο. Επίσης πρέπει να γνωρίζουμε ότι με την πάροδο της ηλικίας αυξάνονται και τα ποσοστά βιοχημικών κυήσεων και αποβολών, τα οποία στην ηλικία των 40 ετών φτάνουν περίπου το 40%. 

Η εξωσωματική γονιμοποίηση σε φυσικό κύκλο δεν αποτελεί κατάλληλη μέθοδο θεραπείας σε γυναίκες που στερούνται καλής ποιότητας ωάρια ή που οι ωοθήκες τους δεν ανταποκρίθηκαν σωστά μετά από φαρμακευτική διέγερση. Μία ωοθήκη που παρουσιάζει φτωχή απάντηση στη διέγερση θα αντιδράσει «φτωχά» και στον φυσικό κύκλο. Τα φάρμακα που χορηγούνται στη διέγερση των ωοθηκών δεν παράγουν καινούρια ωάρια, απλά «ντοπάρουν» τα ήδη υπάρχοντα. Αν αυτά τα ωάρια είναι λιγοστά ή κακής ποιότητας, όσο «ντοπάρισμα» και να χορηγηθεί, τα αποτελέσματα δεν θα είναι ικανοποιητικά.

 

Ιωάννης Πράπας MD, PhD , (Επισκεφθείτε το προφίλ του γιατρού)
Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας ΑΠΘ
Επιστημονικός Υπεύθυνος στην Κλινική Γονιμότητας ΙΑΚΕΝΤΡΟ, (Επισκεφθείτε το κεντρο εξωσωματικης γονιμοποιησης)