fbpx
Επιλογή Σελίδας

Νομικό Πλαίσιο

Οι θεμέλιοι νόμοι που ορίζουν την εφαρμογή των μεθόδων Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής είναι ο Ν 3089/2002 ‘Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή’ και ο Ν 3305/2005 ‘Εφαρμογή της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής’.

Η παραπάνω νομοθεσία τροποποιήθηκε με το Ν 4272/2014 και συμπληρώθηκε από οδηγίες της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, όπως η υπ’ αριθμ. οικ. 36 (ΦΕΚ Β’ 670/16.4.2008) και η υπ’ αριθμ. 54 (ΦΕΚ Β’ 2683/09.10.2014).

Επίσης, έχει εκδοθεί το προεδρικό διάταγμα 26/2008 ‘Εναρμόνιση της Ελληνικής Νομοθεσίας προς την οδηγία 2004/23/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 31.3.2004 για τη θέσπιση προτύπων, ποιότητας και ασφάλειας για τη δωρεά, την προμήθεια, τον έλεγχο, την επεξεργασία, τη συντήρηση, την αποθήκευση και τη διανομή ανθρώπινων ιστών και κυττάρων (EEL102/7.4.2004) και τις συναφείς προς αυτήν οδηγίες 2006/17/ΕΚ (EEL 38/9.2.2006) και 2006/86/ΕΚ (EEL 294/25.10.2006)’.

Παρακάτω θα περιγράψουμε περιληπτικά τις κυριότερες προβλέψεις της νομοθεσίας για θέματα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής:

 

  • Σύμφωνα με το άρθρο 1455 §1, αλλά και το άρθρο 30 §2 του Κώδικα Ιατρικής Δεοντολογίας, οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μπορεί να χρησιμοποιηθούν μόνο σε περιπτώσεις υπογονιμότητας, όταν δηλαδή το ζευγάρι προσπαθεί, αλλά δεν μπορεί να κάνει παιδί. Αυτή την αδυναμία απόκτησης τέκνων την πιστοποιεί ο γιατρός.

 

Υπάρχουν δύο εξαιρέσεις σε αυτό:

1) Μπορεί να γίνει εξωσωματική σε ζευγάρια που έχουν τη δυνατότητα να συλλάβουν, προκειμένου να αποφευχθεί η μετάδοση σοβαρής κληρονομικής ασθένειας στο παιδί (με τη χρήση προεμφυτευτικής διάγνωσης)

2) Μπορεί να γίνει εξωσωματική σε ζευγάρια που έχουν τη δυνατότητα να συλλάβουν, προκειμένου να αντιμετωπιστούν εξαιρετικές περιπτώσεις αδυναμίας αναπαραγωγής με φυσικό τρόπο (π.χ. όταν ο άντρας είναι ναυτικός ή στη φυλακή).

 

  • Υπάρχουν όρια ηλικίας για τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Σύμφωνα με το άρθρο 4 §1 του Ν 3305/2005, το ανώτατο ηλικιακό όριο για τη γυναίκα είναι τα 50 έτη, ενώ για τον άνδρα δεν υπάρχει ανάλογο όριο.

-Τα κατώτερα όρια ηλικίας ορίζονται τα 18 έτη (αλλά μπορεί να υπάρχουν εξαιρέσεις για την κρυοσυντήρηση γενετικού υλικού σε ανήλικα άτομα που πάσχουν από σοβαρό νόσημα που μπορεί να προκαλέσει στειρότητα στο μέλλον).

 

  • Τα άτομα που υποβάλλονται σε μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής πρέπει να είναι υγιή, σύμφωνα με το άρθρο 4 §2 & §3 του Ν 3305/2005.

-Γι αυτό και εξετάζονται υποχρεωτικά για τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), την ηπατίτιδα Β και C και τη σύφιλη.

-Αν κάποιο άτομο έχει HIV, η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή μπορεί να προχωρήσει -αρκεί να υπάρχει μικρή πιθανότητα μετάδοσης της ασθένειας στο παιδί- και απαιτείται γι αυτό ειδική άδεια από την Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.

 

  • Για να εφαρμοστούν οι μέθοδοι της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, απαιτείται έγγραφη συναίνεση μετά από ενδελεχή ενημέρωση των ενδιαφερόμενων μερών, σύμφωνα με το άρθρο 1456 παρ. 1 ΑΚ και το άρθρο 5 §1 Ν 3305/2005.

-Αν το ζευγάρι έχει παντρευτεί ή υπογράψει σύμφωνο συμβίωσης, αρκεί να υπογράψει το ειδικό έντυπο της συναίνεσης.

-Σε περίπτωση που τα δύο πρόσωπα βρίσκονται σε ελεύθερη ένωση ή στην περίπτωση των άγαμων μοναχικών γυναικών, η συναίνεση πρέπει να αποδεικνύεται με συμβολαιογραφικό έγγραφο.

-Η ενημέρωση των προσώπων που συμμετέχουν στις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής πρέπει να γίνει λεπτομερώς και με κατανοητό τρόπο ως προς ‘τη διαδικασία, τις εναλλακτικές λύσεις, τα αναμενόμενα αποτελέσματα και τους πιθανούς κινδύνους από την εφαρμογή των μεθόδων αυτών’.

 

  • Σύμφωνα με την απόφαση 47/11-9-2014 της Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, υπάρχουν προϋποθέσεις για να πραγματοποιηθεί μια σπερματέγχυση όταν διεγείρονται οι ωοθήκες με φάρμακα:

-Σε γυναίκες κάτω των 35 ετών, η σπερματέγχυση δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί αν τα ώριμα ωοθυλάκια είναι περισσότερα από τρία και η οιστραδιόλη την ημέρα της ωορρηξίας είναι πάνω από 800−900 pg/ml

-Σε γυναίκες 36−39 ετών, η σπερματέγχυση δεν πρέπει να πραγματοποιηθεί αν τα ώριμα ωοθυλάκια είναι περισσότερα από πέντε και η οιστραδιόλη την ημέρα ωορρηξίας είναι πάνω από 1200−1500 pg/ml

-Σε γυναίκες άνω των 40 ετών, η απόφαση για την τύχη του κύκλου λαμβάνεται από το κέντρο εξωσωματικής

 

  • Σύμφωνα με την απόφαση 47/11-9-2014 της Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, υπάρχουν όρια στον ανώτατο αριθμό εμβρύων που επιτρέπεται να μεταφερθούν στη μήτρα της γυναίκας στα πλαίσια εξωσωματικής (ανάλογα με την ηλικία της):

-Σε γυναίκες ηλικίας κάτω των 35 ετών, μεταφέρονται ένα ή δύο έμβρυα

-Σε γυναίκες ηλικίας 35-39 ετών, μεταφέρονται μέχρι δύο έμβρυα στον 1ο και τον 2ο κύκλο και μέχρι τρία σε κάθε επόμενο κύκλο

-Σε γυναίκες ηλικίας 40 ετών μεταφέρονται μέχρι τρία έμβρυα

-Σε γυναίκες ηλικίας άνω των 40 ετών μεταφέρονται μέχρι τέσσερα έμβρυα

ΟΛΕΣ ΟΙ ΠΑΡΑΠΑΝΩ ΠΕΡΙΠΤΩΣΕΙΣ ΑΦΟΡΟΥΝ ΤΗ ΜΕΤΑΦΟΡΑ ΕΜΒΡΥΩΝ ΑΠΟ ΩΑΡΙΑ ΤΗΣ ΙΔΙΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ

-Στην περίπτωση που τα έμβρυα προέρχονται από ΔΩΡΕΑ ΩΑΡΙΩΝ μεταφέρονται μέχρι δύο έμβρυα

 

  • Με βάση τη νέα ρύθμιση του άρθρου 14 του Ν 4272/2014, η διάρκεια της κρυοσυντήρησης σπέρματος, ωαρίων και εμβρύων είναι για 5 χρόνια και μπορεί να παραταθεί με έγγραφη αίτηση των ενδιαφερόμενων προσώπων για άλλα 5 χρόνια.

 

  • Σύμφωνα με το άρθρο 7 του Ν 3305/2005, η δημιουργία εμβρύων στο πλαίσιο νέου κύκλου θεραπείας δεν επιτρέπεται προτού εξαντληθούν τα κρυοσυντηρημένα έμβρυα από τον προηγούμενο κύκλο θεραπείας.

 

  • Τα άρθρα 14 και 15 του Ν 3305/2005 επιτρέπουν την προεμφυτευτική διάγνωση, αλλά απαγορεύουν την επιλογή φύλου στα πλαίσια της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής (με μοναδική εξαίρεση την επιλογή φύλου με σκοπό την αποφυγή σοβαρής κληρονομούμενης νόσου που σχετίζεται με το φύλο).

 

  • Επιτρέπεται –σύμφωνα με το άρθρο 1457 ΑΚ- η μεταθανάτια (post mortem) τεχνητή γονιμοποίηση (μόνο με δικαστική άδεια και εφόσον συντρέχουν συγκεκριμένες  προϋποθέσεις) και μπορεί να λάβει χώρα μετά από ένα εξάμηνο από τον θάνατο του άνδρα και πριν περάσουν 2 χρόνια από τον θάνατό του.
  • Η πώληση γεννητικού υλικού απαγορεύεται σύμφωνα με το Ν 3305/2005, αλλά επιτρέπεται η ετερόλογη εξωσωματική γονιμοποίηση (με τη χρήση σπέρματος ή ωαρίου από δότη/δότρια ή και εμβρύου από πλεονάζον γεννητικό υλικό) χωρίς αντάλλαγμα.
  • Σύμφωνα με το άρθρο 1460 ΑΚ, οι δότες γεννητικού υλικού είναι ανώνυμοι.

-Ούτε οι γονείς ούτε τα παιδιά που γεννιούνται μπορούν να πληροφορηθούν την ταυτότητα του δότη ή της δότριας (η μόνη εξαίρεση είναι όταν η πρόσβαση στο σχετικό απόρρητο αρχείο που διατηρείται στην Εθνική Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής επιτρέπεται για λόγους υγείας και κληρονομικών νοσημάτων).

-Αλλά ούτε και οι δότες μπορούν να λάβουν πληροφορίες για την ταυτότητα των παιδιών που γεννιούνται από το γεννητικό υλικό τους.

(Πάντως, στην πράξη αποκαλύπτονται στα πρόσωπα που επιθυμούν να αποκτήσουν παιδί κάποια χαρακτηριστικά στοιχεία και πληροφορίες του δότη ή της δότριας π.χ. ύψος, χρώμα μαλλιών, ηλικία, ομάδα αίματος. Αυτό γίνεται ώστε το παιδί που γεννιέται να μοιάζει όσο είναι δυνατόν με τους γονείς του).

 

  • Υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για τους δότες σπέρματος με βάση τo Ν 3305/2005

-Οι δότες δεν θα πρέπει να είναι ανήλικοι και δεν θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει τα 40 έτη (το ανώτατο όριο μπορεί να επεκταθεί στα 50 έτη κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις)

-Οι δότες πρέπει να επιλέγονται με βάση την κατάσταση της υγείας και του ιατρικού ιστορικού τους, με ερωτηματολόγιο και προσωπική συνέντευξη

-Οι δότες πρέπει να υποβληθούν σε κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο και να διαπιστωθεί ότι είναι υγιείς (το σπέρμα από δότη τίθεται σε καραντίνα για 6 μήνες και επανελέγχεται- γι’ αυτό και απαγορεύεται η χρήση νωπού σπέρματος από δότη)

-Πρέπει να έχουν αρνητικά αποτελέσματα σε δοκιμασίες HIV, ηπατίτιδας Β και C και σύφιλης

-Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να είναι απαραίτητες συμπληρωματικές εξετάσεις ανάλογα με το ιατρικό ιστορικό (π.χ. ελονοσία, CMV)

-Μπορεί να πραγματοποιηθεί επίσης και γενετικός έλεγχος για κληρονομικές καταστάσεις που είναι γνωστό ότι παρατηρούνται στην οικογένεια ή το εθνικό γενετικό περιβάλλον των δοτών

-Πρέπει να μην έχουν χλαμύδια σε έλεγχο σε δείγμα ούρων

-Οι δότες δεν πρέπει να λάβουν κανένα αντάλλαγμα για τη δωρεά σπέρματος

(Δεν θεωρούνται ανταλλάγματα οι απαραίτητες δαπάνες για τη λήψη και χρήση του σπέρματος ούτε τα έξοδα μετακίνησης και διαμονής του δότη ούτε η αποζημίωση του δότη για τυχόν απώλειες από την εργασία του και τη βιολογική του καταπόνηση).

-Τα παιδιά που προέρχονται από δανεικά σπερματοζωάρια του ίδιου δότη δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν τα δέκα (εκτός αν πρόκειται για τη γέννηση νέου τέκνου από ζευγάρι το οποίο έχει ήδη αποκτήσει παιδί με σπέρμα του ίδιου δότη)

 

  • Υπάρχουν κάποιες προϋποθέσεις για τις δότριες ωαρίων με βάση τo Ν 3305/2005

-Οι δότριες θα πρέπει να είναι ενήλικες και δεν θα πρέπει να έχουν συμπληρώσει τα 35 έτη (το ανώτατο όριο μπορεί να επεκταθεί στα 40 έτη κάτω από αυστηρές προϋποθέσεις)

-Οι δότριες πρέπει να επιλέγονται με βάση την κατάσταση της υγείας και του ιατρικού ιστορικού τους, με ερωτηματολόγιο και προσωπική συνέντευξη

-Οι δότριες πρέπει να υποβληθούν σε κλινικό και εργαστηριακό έλεγχο και να διαπιστωθεί ότι είναι υγιείς

-Πρέπει να έχουν αρνητικά αποτελέσματα σε δοκιμασίες HIV, ηπατίτιδας Β και C και σύφιλης

-Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδέχεται να είναι απαραίτητες συμπληρωματικές εξετάσεις ανάλογα με το ιατρικό ιστορικό (π.χ. ελονοσία, CMV)

-Μπορεί να πραγματοποιηθεί επίσης και γενετικός έλεγχος για κληρονομικές καταστάσεις που είναι γνωστό ότι παρατηρούνται στην οικογένεια ή το εθνικό γενετικό περιβάλλον των δοτριών

-Οι δότριες δε θα πρέπει να λάβουν κανένα αντάλλαγμα για τη δωρεά ωαρίων

(Δεν θεωρούνται ανταλλάγματα οι απαραίτητες δαπάνες για τη λήψη και χρήση των ωαρίων ούτε τα έξοδα μετακίνησης και διαμονής της δότριας ούτε η αποζημίωση της δότριας για τυχόν απώλειες από την εργασία της και τη βιολογική της καταπόνηση.

Σύμφωνα με την Αρχή Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής (με την υπ’ αριθμ. 54/22-9-2014 απόφασή της), στη δότρια ωαρίων καταβάλλεται αποζημίωση για βιολογική καταπόνηση. Το ύψος της αποζημίωσης εκτιμάται από το κέντρο εξωσωματικής και δεν μπορεί να είναι πάνω από 1.000 ευρώ. Το συνολικό ποσό για τις δαπάνες μετακίνησης και διαμονής της δότριας καθώς και της αποζημίωσης για τη βιολογική καταπόνησή της δεν μπορεί να είναι πάνω από 1.200 ευρώ).

-Τα παιδιά που προέρχονται από δανεικά ωάρια της ίδιας δότριας δεν επιτρέπεται να υπερβαίνουν τα δέκα (εκτός αν πρόκειται για τη γέννηση νέου τέκνου από ζευγάρι το οποίο έχει ήδη αποκτήσει παιδί με ωάρια της ίδιας δότριας)

 

  • Σύμφωνα με το άρθρο 1458 ΑΚ, σε συνδυασμό με το άρθρο 8 του Ν 3089/2002 και το άρθρο 13 του Ν 3305/2005, η παρένθετη μητρότητα επιτρέπεται μόνο όταν το χρησιμοποιούμενο ωάριο ΔΕΝ  προέρχεται από τη γυναίκα που κυοφορεί. Σε αυτήν την περίπτωση, μητέρα του παιδιού θεωρείται η γυναίκα που επιθυμεί να το αποκτήσει και όχι η γυναίκα που το κυοφορεί. Υπάρχουν και κάποιες προϋποθέσεις που πρέπει να τηρούνται:

-Η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί πρέπει να μην έχει ξεπεράσει το 50ο έτος και πρέπει να αδυνατεί να τεκνοποιήσει από μόνη της

-Η γυναίκα που κυοφορεί το παιδί θα πρέπει να είναι υγιής σωματικά και ψυχολογικά

-Θα πρέπει να υπάρχει έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία μεταξύ των προσώπων που επιθυμούν παιδί και της γυναίκας που θα το κυοφορήσει (αλλά και του συζύγου της, αν αυτή είναι παντρεμένη)

(Δεν θεωρούνται ανταλλάγματα η καταβολή των δαπανών που απαιτούνται για την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία, καθώς και η αποζημίωση της κυοφόρου εξαιτίας απουσίας από την εργασία της με σκοπό την επίτευξη της εγκυμοσύνης, την κυοφορία, τον τοκετό και τη λοχεία. Αν η κυοφόρος είναι άνεργη, το ποσό της αποζημίωσης καλύπτει την αμοιβή που με βάση τις ικανότητές της θα εισέπραττε, αν εργαζόταν. Σε κάθε περίπτωση, η αποζημίωση για την παρένθετη μητέρα δεν μπορεί να είναι πάνω από 10.000 ευρώ).

-Θα πρέπει να έχει δοθεί άδεια απο το δικαστήριο

-Η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί ή η γυναίκα που θα κυοφορήσει θα πρέπει να έχει την κατοικία ή την προσωρινή διαμονή της στην Ελλάδα

Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι ένα παιδί που υποψιάζεται ότι έχει γεννηθεί από παρένθετη μητέρα, έχει το δικαίωμα να το επιβεβαιώσει ζητώντας τη ληξιαρχική πράξη γέννησής του ΜΑΖΙ ΜΕ ΤΙΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ ΠΟΥ ΣΥΝΟΔΕΥΟΥΝ ΤΗ ΛΗΞΙΑΡΧΙΚΗ ΠΡΑΞΗ. Σύμφωνα με το νόμο, η δικαστική απόφαση που επιτρέπει τον δανεισμό μήτρας εγγράφεται υποχρεωτικά στις παρατηρήσεις της ληξιαρχικής πράξης γέννησης. Όταν ένας πολίτης ζητά μια ‘απλή’ ληξιαρχική πράξη γέννησης, δεν συμπεριλαμβάνονται οι παρατηρήσεις που τη συνοδεύουν, αλλά αν κάποιος ζητήσει τη ληξιαρχική πράξη γέννησης μαζί με τις παρατηρήσεις, τότε μπορεί να ενημερωθεί.

 

  • Σύμφωνα με το άρθρο 1456 ΑΚ, μια άγαμη γυναίκα μπορεί να υποβληθεί σε κάποια από τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής ανεξάρτητα αν βρίσκεται σε σχέση ή είναι μόνη – η μόνη μορφή υποβοηθούμενης αναπαραγωγής που απαγορεύεται για την μοναχική άγαμη γυναίκα είναι η μεταθανάτια τεχνητή γονιμοποίηση
  • Σύμφωνα με τα άρθρα 1456 και 1458 ΑΚ, ο άγαμος μοναχικός άνδρας δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει κάποια μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Παρόλα αυτά, υπάρχουν κάποιες ερμηνείας της νομοθεσίας που υποστηρίζουν ότι -για λόγους ισονομίας- ο άγαμος μοναχικός άνδρας πρέπει να έχει το δικαίωμα να προσφύγει στην παρένθετη μητρότητα με τη χρήση ωαρίου από δότρια
  • Σύμφωνα με τον νόμο, η λειτουργία των κέντρων εξωσωματικής απαιτεί τη χορήγηση άδειας για την οποία απαιτούνται:

-Άδεια της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, αφού ελεγχθούν συγκεκριμένες προϋποθέσεις

-Διασύνδεση με νοσοκομείο ή ιδιωτική κλινική με τμήμα μαιευτικής-γυναικολογίας

-Στελέχωση από επιστήμονες με την κατάλληλη εκπαίδευση και εμπειρία

 

  • Υπάρχει κάλυψη από τα ασφαλιστικά ταμεία για τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, αρκεί να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις:

-Για ένα έγγαμο ζευγάρι -εφόσον η τεχνική εφαρμόζεται σε δημόσιο νοσοκομείο- το ασφαλιστικό ταμείο καλύπτει όλο το κόστος των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, εκτός από κάποιες μικρές φαρμακευτικές δαπάνες (στην πράξη, σε κάποια νοσοκομεία υπάρχουν κάποιες επιπλέον χρεώσεις). Αντίθετα, αν η εξωσωματική γίνει σε ιδιωτικό κέντρο και το κόστος καλυφθεί από το ζευγάρι, επιστρέφεται στις ασφαλισμένες του ΕΟΠΥΥ ποσό 352,16 ευρώ ανά κύκλο

-Παρόμοια ισχύουν για ζευγάρια με ή χωρίς σύμφωνο συμβίωσης, αλλά και για άγαμες μοναχικές γυναίκες

  • Σύμφωνα με το με αρ. πρωτ. 34265/24-10-2013 έγγραφο ΕΟΠΥΥ κάθε γυναίκα μπορεί να υποβληθεί μέχρι σε 4 προσπάθειες διέγερσης ωοθηκών ή και σπερματέγχυσης. Εάν δεν υπάρξει θετική έκβαση, το ζευγάρι μπορεί στη συνέχεια να προχωρήσει μέχρι σε 4 προσπάθειες εξωσωματικής

-Για τη διενέργεια εξωσωματικής μετά από πρόκληση ωοθυλακιορρηξίας πρέπει να περάσουν 4 μήνες

-Οι προσπάθειες εξωσωματικής πρέπει να απέχουν μεταξύ τους τουλάχιστον 4 μήνες

-Αφού γίνουν 4 προσπάθειες εξωσωματικής, δεν εγκρίνονται περαιτέρω προσπάθειες πρόκλησης ωοθυλακιορρηξίας ή και σπερματέγχυσης