του Χάρη Χ. Χηνιάδη Γυναικολόγου Αναπαραγωγής
ΥΓΕΙΑ IVF Εμβρυογένεσις – Μέλος ΔΣ Μητέρα – Συνιδρυτή Be-Live
Η υπογονιμότητα είναι μια κρίση ζωής που επηρεάζει ασθενείς από όλο τον κόσμο. Οι ασθενείς βιώνουν τεράστια συναισθηματική αναστάτωση ως αποτέλεσμα της διάγνωσής τους και ο κίνδυνος κατάθλιψης, άγχους και δυσφορίας είναι υψηλός.
Αυτό εγείρει ένα από τα πιο επιτακτικά ερωτήματα: η υπογονιμότητα προκαλεί άγχος ή το άγχος προκαλεί υπογονιμότητα;
Η απάντηση μέχρι στιγμής δεν είναι σαφής. Η υπογονιμότητα οδηγεί σε σημαντικό άγχος και οι ψυχολογικές παρεμβάσεις είναι πιθανό να σχετίζονται με μείωση της κατάθλιψης και αύξηση των ποσοστών εγκυμοσύνης. Ωστόσο, ο αντίκτυπος στην έκβαση της θεραπείας δεν είναι οριστικός.
Ενώ είναι απίθανο το άγχος από μόνο του να προκαλεί υπογονιμότητα, το άγχος παρεμβαίνει στην ικανότητα μιας γυναίκας να μείνει έγκυος. Έρευνες έχουν δείξει ότι οι γυναίκες με ιστορικό κατάθλιψης έχουν διπλάσιες πιθανότητες να εμφανίσουν υπογονιμότητα. Το άγχος λοιπόν μπορεί να παρατείνει τον χρόνο που απαιτείται για την επίτευξη εγκυμοσύνης.
Η αδυναμία φυσικής αναπαραγωγής μπορεί να προκαλέσει αισθήματα ντροπής, ενοχής και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αυτά τα αρνητικά συναισθήματα μπορεί να οδηγήσουν σε διάφορους βαθμούς κατάθλιψης, άγχους, στενοχώριας και κακής ποιότητας ζωής. Έτσι η πλειονότητα των υπογόνιμων γυναικών δεν μοιράζεται την ιστορία της με την οικογένεια ή τους φίλους της, αυξάνοντας έτσι την ψυχολογική τους ευπάθεια.
Όσο πιο βαθιά μπαίνει η ασθενής στη θεραπεία, τόσο πιο συχνά εμφανίζει συμπτώματα κατάθλιψης και άγχους. Οι ασθενείς με μία αποτυχία θεραπείας εξωσωματικής είχαν σημαντικά υψηλότερα επίπεδα άγχους σε σύγκριση με εκείνες που δεν είχαν ιστορικό θεραπείας, ενώ οι ασθενείς με δύο αποτυχίες παρουσίασαν πιο συχνά κατάθλιψη.
Μια πρόσφατη βιβλιογραφική ανασκόπηση σχετικά με τον επιπολασμό των ψυχολογικών συμπτωμάτων στην υπογονιμότητα κατέληξε στο συμπέρασμα ότι το 25-60% των υπογόνιμων γυναικών αναφέρουν ψυχολογικά συμπτώματα και ότι τα επίπεδα άγχους και κατάθλιψης είναι σημαντικά υψηλότερα.
Ειδικότερα:
- Οι μελέτες γύρω από το στρες και τη γονιμότητα είναι πολύπλοκες, αλλά υπάρχουν ενδείξεις ότι το στρες μπορεί να επηρεάσει τα επίπεδα των ορμονών σας και την περίοδο.
- Όποιος κι αν είναι ο λόγος του άγχους σας, η απελευθέρωση ορμονών του στρες (όπως η κορτιζόλη) μπορεί να οδηγήσει σε φυσιολογικές αλλαγές που επηρεάζουν την αναπαραγωγική σας υγεία.
- Τα συμπτώματα του στρες μπορεί να είναι παρόμοια είτε το νιώθετε λόγω προβλημάτων γονιμότητας, είτε λόγω προκλήσεων στη ζωή σας, είτε ακόμη και λόγω σοβαρής ασθένειας.
- Οι έρευνες δείχνουν ότι τα επίπεδα άγχους αυξάνονται όσο περισσότερο καιρό δυσκολεύεστε να μείνετε έγκυος.
- Όσον αφορά το αν τελικά το στρες επηρεάζει ή όχι τον χρόνο που χρειάζεστε για να μείνετε έγκυος, τα ευρήματα είναι ανάμεικτα – ορισμένες μελέτες δείχνουν δυσμενείς επιπτώσεις, ενώ άλλες όχι.
- Δεν γνωρίζουμε πλήρως πόσο αποτελεσματικές μπορεί να είναι οι παρεμβάσεις ψυχικής υγείας στην αύξηση των ποσοστών σύλληψης όταν τα επίπεδα άγχους είναι υψηλά, αλλά έχει αξία η βελτίωση της ψυχικής σας υγείας, είτε επηρεάζει άμεσα τη γονιμότητά σας είτε όχι.
Η βελτίωση όμως της ψυχικής υγείας είναι πάντα μια νίκη – ακόμη και αν οι μελέτες δεν έχουν αποδείξει άμεση σχέση μεταξύ των θεραπειών και των πιθανοτήτων να μείνετε έγκυος.
Πώς μπορείτε, λοιπόν, να πάρετε τον έλεγχο μιας αρκετά ανεξέλεγκτης κατάστασης για να μειώσετε τις πιθανές επιπτώσεις του στρες στη γονιμότητά σας;
- Διαχειριστείτε τα συμπτώματα: Η άσκηση, η γιόγκα, ο διαλογισμός, η γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία, η ατομική και ομαδική θεραπεία μπορούν να σας βοηθήσουν να ελέγξετε τα επίπεδα άγχους σας. Δεδομένου ότι η υπογονιμότητα είναι συχνή αιτία κατάθλιψης και άγχους, είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δώσετε προτεραιότητα στην ψυχική σας υγεία.
- Αντιμετωπίστε τις πιθανές αιτίες: Αφιερώστε χρόνο για να βελτιώσετε τους εξωτερικούς παράγοντες που μπορεί να σας αγχώνουν. Στοχεύστε στη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, αφιερώστε περισσότερο χρόνο για φιλίες και εργαστείτε για την ενίσχυση της σχέσης σας, αν έχετε σύντροφο.
- Ζητήστε υποστήριξη από τον σύντροφό σας. Τα ζευγάρια θα πρέπει να είναι ανοιχτά σε ψυχολογικές παρεμβάσεις. Μια μελέτη αναφέρει ότι η ψυχοκοινωνική φροντίδα για τα ζευγάρια που υποβάλλονται σε θεραπείες γονιμότητας μπορεί να μειώσει τα επίπεδα κορτιζόλης και τη συναισθηματική δυσφορία, τα οποία μπορούν να βελτιώσουν τα αποτελέσματα της προσπάθειας για εγκυμοσύνη.
- Άσκηση στη “σωστή” ποσότητα. Η σωματική δραστηριότητα μειώνει το στρες και ενισχύει τη γονιμότητα. Αλλά το κλειδί είναι το χαμηλό επίπεδο. Η μέτρια άσκηση, 1 έως 5 ώρες την εβδομάδα με δραστηριότητες όπως το περπάτημα, αύξησε τις πιθανότητες σύλληψης σε μια μελέτη που διεξήχθη. Όμως οι γυναίκες που γυμνάζονταν πιο έντονα είχαν λιγότερες πιθανότητες να μείνουν έγκυες.
- Προσέξτε το βάρος σας. Με το στρες τρώμε! Το να είστε υπέρβαρες καθιστά δυσκολότερο το να μείνετε έγκυος. Ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι οι γυναίκες που είναι υπέρβαρες έχουν τριπλάσιες πιθανότητες από άλλες να αντιμετωπίσουν πρόβλημα σύλληψης.
- Να κάνετε υγιεινή διατροφή. Όταν είμαστε αγχωμένοι καταναλώνουμε επεξεργασμένα τρόφιμα. Οι γυναίκες που ακολουθούν μια μεσογειακού τύπου διατροφή, πλούσια σε δημητριακά ολικής αλέσεως, ωμέγα-3 λιπαρά οξέα, ψάρια και σόγια έχουν περισσότερες πιθανότητες να συλλάβουν από εκείνες με μια διατροφή με πολλά λιπαρά.
Μπορείτε επίσης πάντα να απευθυνθείτε στον Γυναικολόγο σας για να μιλήσετε για το άγχος που βιώνετε ενώ προσπαθείτε να μείνετε έγκυος. Αυτός μπορεί να σας παρέχει υποστήριξη, όπως ψυχολόγους και ψυχιάτρους, να σας βοηθήσει να νιώσετε ότι έχετε περισσότερο τον έλεγχο της διαδικασίας και να συνεργαστεί μαζί σας για να γίνουν τα πράγματα καλύτερα.
Τελικά μικτά ευρήματα των μελετών σημαίνουν ότι δεν έχουμε πλήρη εικόνα των επιπτώσεων του στρες στη γονιμότητα και τα ποσοστά σύλληψης. Ακόμη όμως και αν το άγχος επηρεάζει τη γονιμότητα, είναι σημαντικό να θυμάστε ότι το άγχος είναι απολύτως φυσιολογικό – ειδικά αν έχετε πρόβλημα να μείνετε έγκυος.
Ό,τι κι αν συμβαίνει, ο έλεγχος των επιπέδων άγχους είναι πάντα ευπρόσδεκτος. Εάν τα επίπεδα άγχους σας είναι μέτρια και η θεραπεία δεν σας αγχώνει περισσότερο, προχωρήστε! Αλλά αν αυτές οι δραστηριότητες σας κάνουν να αισθάνεστε περισσότερο αγχωμένες, μην πιέζετε τον εαυτό σας. Τούτου λεχθέντος, εάν ο κύκλος σας είναι συχνά ακανόνιστος και βιώνετε υψηλά επίπεδα στρες, μιλήστε με τον Γυναικολόγο σας.
Συμπέρασμα
Δεν είναι σαφές πώς ακριβώς το στρες επηρεάζει τη γονιμότητα. Δεν είναι γνωστό αν τα υψηλά επίπεδα στρες μπορούν να αποτρέψουν την εγκυμοσύνη ή να επηρεάσουν την πιθανότητα σύλληψης μιας γυναίκας. Γνωρίζουμε, όμως, ότι η μείωση του άγχους παρέχει καλύτερη ποιότητα ζωής σε περιόδους έντονων προσωπικών προκλήσεων.
Η μείωση του άγχους μπορεί να επιτρέψει στις ασθενείς να ερευνήσουν, να εξερευνήσουν και να εξετάσουν όλες τις διαθέσιμες επιλογές με μια πιο ξεκάθαρη ματιά. Με τη μείωση του άγχους, τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματα μιας θεραπείας υπογονιμότητας έναντι μιας άλλης μπορούν να σταθμιστούν και να εξεταστούν πιο αποτελεσματικά.
Χάρης Χηνιάδης – Μαιευτήρας – Γυναικολόγος με ειδίκευση στην Εξωσωματική Γονιμοποίηση
Είναι Αντιπρόεδρος της ΥΓΕΙΑ IVF- Εμβρυογένεσις,
Μέλος του Δ.Σ. του Νοσοκομείου Μητέρα και συνιδρυτής και Μέλος του Δ.Σ. του Μη-Κερδοσκοπικού Σωματείου Υποβοήθησης Αναπαραγωγής Be-Live.
