fbpx
Επιλογή Σελίδας
Πως επιλέγονται τα καλυτέρα σπερματοζωάρια στο εργαστήριο

 

Ποια είναι τα κριτήρια επιλογής των σπερματοζωαρίων από τον Εμβρυολόγο;

Όταν ένα ζευγάρι απευθύνεται σε ειδικούς για να αποκτήσει παιδί, αντιλαμβάνεται από τις πρώτες συζητήσεις, ότι καθοριστικό παράγοντα για την επιτυχία σύλληψης παίζει η ηλικία της γυναίκας και η ποιότητα των ωαρίων της. Είναι γεγονός πως ολοένα και περισσότερα ζευγάρια μεταθέτουν την απόκτηση παιδιού σε μεγαλύτερη ηλικία και αυτό έχει ως αποτέλεσμα η μέση ηλικία της γυναίκας που απευθύνεται σε εξειδικευμένες Μονάδες Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής να είναι μεγαλύτερη από τα 36 έτη. Κοινό χαρακτηριστικό των γυναικών προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας είναι η παραγωγή ποιοτικά υποδεέστερων ωαρίων, τα οποία πολλές φορές δυσλειτουργούν, με αντίκτυπο στην ποιότητα των παραγόμενων εμβρύων.

 

Συνήθως η ποιότητα του σπέρματος θεωρείται δευτερεύουσας σημασίας, λόγω της εφαρμογής εργαστηριακών τεχνικών που φαίνεται ότι επιλύουν τυχόν προβλήματα με το σπέρμα. Παρότι η εφαρμογή της τεχνικής της μικρο-γονιμοποίησης (ICSI) στις αρχές της δεκαετίας του 1990, αντιμετωπίζει την ανδρική υπογονιμότητα σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων, δυστυχώς η εμπειρία των τελευταίων ετών έχει δείξει ότι η χρήση της ICSI δεν κατάφερε να αντιμετωπίσει την υπογονιμότητα του ζευγαριού με την ίδια επιτυχία.

Είναι γνωστό ότι τα ωάρια νεότερων γυναικών φέρουν επιδιορθωτικούς μηχανισμούς, οι οποίοι «επισκευάζουν» τυχόν λάθη των σπερματοζωαρίων, κυρίως στο DNA. Γίνεται, λοιπόν, εύκολα αντιληπτό ότι το σπερματοζωάριο δε συμβάλλει μόνο στη γονιμοποίηση του ωαρίου, αλλά μεταφέρει επίσης στο τελευταίο (και κατ’ επέκταση και στο έμβρυο) στρεσογόνους παράγοντες. Αυτή η επιστημονική παρατήρηση είχε ως αποτέλεσμα να ξεκινήσει μία αναζήτηση τρόπων διάγνωσης και αντιμετώπισης των προβλημάτων του σπέρματος που μέχρι πρόσφατα μας ήταν άγνωστοι.
Το σπέρμα, η γονιμοποιητική του ικανότητα, καθώς και η ποιότητα του γενετικού του υλικού δεν μπορούν να αξιολογηθούν πλήρως με ένα απλό σπερμοδιάγραμμα. Πιο σύγχρονες εξετάσεις, όπως το οξειδωτικό στρες και ο δείκτης κατακερματισμού του σπερματικού DNA, αποτελούν χρήσιμα διαγνωστικά εργαλεία στο να καθοδηγήσουν τους ειδικούς στην προετοιμασία του άνδρα που πρόκειται να υποβληθεί με τη σύντροφό του σε υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.

 

Η αυξημένη οξείδωση του σπέρματος, καθώς και άλλες παθολογικές καταστάσεις, προκαλούν βλάβες στο σπερματικό DNA και επιβαρύνουν αναπτυξιακά τα ωάρια μετά τη γονιμοποίησή τους. Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι άνδρες με αυξημένα ποσοστά κατάτμησης DNA (fragmentation) στο σπέρμα τους, συμβάλλουν στη δημιουργία εμβρύων κακής ποιότητας με μειωμένες πιθανότητες εμφύτευσης στη μήτρα ή αυξημένες πιθανότητες αποβολής μετά από ένα αρχικό θετικό τεστ κύησης.

 

Μιλώντας πλέον για υπογονιμότητα ζεύγους -και λαμβάνοντας υπόψη τη δυσλειτουργία στα ωάρια γυναικών προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας- η σημαντικότητα του ανδρικού παράγοντα επιστρέφει στο προσκήνιο. Επομένως, η ανάγκη προετοιμασίας του σπέρματος και η επιλογή των καταλληλότερων σπερματοζωαρίων στην εξωσωματική, αποκτούν ιδιαίτερη σημασία για τους κλινικούς Εμβρυολόγους, καθώς αυξάνουν αρκετά την πιθανότητα εγκυμοσύνης.

 

Με ειδικές οδηγίες για την προετοιμασία του άνδρα πριν τη λήψη σπέρματος, δημιουργούνται οι κατάλληλες ενδογενείς συνθήκες για τα σπερματοζωάρια, τα οποία εν συνεχεία επεξεργάζονται στο εργαστήριο ανδρολογίας. Οι τρόποι προετοιμασίας ενός δείγματος σπέρματος ποικίλουν ανάλογα με τις εκάστοτε παραμέτρους του αρχικού δείγματος.

 

Κοινός παρονομαστής για την προετοιμασία ενός δείγματος σπέρματος είναι οι διαδοχικές φυγοκεντρήσεις και το ξέπλυμα των σπερματοζωαρίων με ειδικά καλλιεργητικά υγρά. Σε αρκετές περιπτώσεις, όμως, το αρχικό δείγμα παρουσιάζει υψηλούς δείκτες οξείδωσης, με αποτέλεσμα οι διαδοχικές φυγοκεντρήσεις να επιδεινώνουν την κατάσταση με τη δημιουργία ελεύθερων ριζών οξυγόνου (ROS). Γι’ αυτόν ακριβώς τον λόγο, οι ειδικοί στράφηκαν σε εναλλακτικές μεθόδους προετοιμασίας του σπέρματος, με γνώμονα την ελαχιστοποίηση του στρες κατά την επεξεργασία του, όπως η χρήση microfluids.

 

Η τεχνική των microfluids και ο τρόπος με τον οποίο απομονώνει τα σπερματοζωάρια με ακέραιο DNA, έχει μελετηθεί εξονυχιστικά σε πειραματόζωα όπως και στον άνθρωπο (σε δεύτερο χρόνο), και αποτελεί ένα καινούριο όπλο στη φαρέτρα του Εμβρυολόγου. Μέσω ειδικών καναλιών και μεμβρανών που δρουν ως φίλτρα, αυτή η νέα τεχνική ουσιαστικά επιτρέπει τη διέλευση μόνο στα φυσιολογικά σπερματοζωάρια που δε φέρουν κατακερματισμό στο DNA τους. Η τεχνική αυτή μπορεί να εφαρμοστεί τόσο σε σπερματοζωάρια που προορίζονται για σπερματέγχυση, όσο και σε σπερματοζωάρια για εξωσωματική γονιμοποίηση.

 

Συνδυαστικά, μπορούν να χρησιμοποιηθούν και άλλες παλαιότερες -βασισμένες σε άλλες αρχές- τεχνικές διαλογής σπερματοζωαρίων. Το IMSI και το PICSI είναι οι πιο διαδεδομένες και μελετημένες τεχνικές επιλογής σπερματοζωαρίων. Αυτές οι τεχνικές εφαρμόζονται μόνο στα δείγματα που προορίζονται για μικρο-γονιμοποίηση και απαιτούν ειδικό εργαστηριακό εξοπλισμό.
Το IMSI πραγματοποιείται μέσω ειδικού μικροσκοπίου και αφορά τη διαλογή των σπερματοζωαρίων βάσει της μορφολογίας τους μετά από παρατήρησή τους σε πολύ μεγάλη μεγέθυνση (Χ 6000 φορές). Τα σπερματοζωάρια που παρουσιάζουν ανωμαλίες στην κεφαλή και στον αυχένα είναι πιο ευδιάκριτα και η μορφολογική επιλογή των καταλληλότερων από αυτά επιτυγχάνεται με μεγαλύτερη ακρίβεια.

 

Το PICSI βασίζεται στη χημική αντίδραση που επιφέρει η παρουσία του υαλουρονικού οξέος στα σπερματοζωάρια. Τα ώριμα σπερματοζωάρια εκφράζουν ειδικούς υποδοχείς (PH20) στην κεφαλή τους, που τους επιτρέπουν να προσδεθούν στο υαλουρονικό οξύ αναπτύσσοντας μια χαρακτηριστική ελικοειδή κίνηση. Αυτά τα σπερματοζωάρια είναι προτιμότερα για να χρησιμοποιηθούν, επειδή έχουν καλύτερα δομικά, μεταβολικά και γενετικά χαρακτηριστικά.

 

Συνοψίζοντας, η επεξεργασία και η επιλογή των σπερματοζωαρίων μέσω ειδικών εργαστηριακών τεχνικών αποτελεί απαραίτητο συστατικό για την αύξηση της πιθανότητας επιτυχίας στις μεθόδους της Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής. Η εμπειρία των κλινικών Εμβρυολόγων και η τεχνολογία που διαθέτουν τα σύγχρονα εργαστήρια βρίσκονται στο πλευρό των ζευγαριών και δίνουν λύσεις σε σύνθετα προβλήματα γονιμότητας.

 

Έρως Νικητός
Κλινικός Εμβρυολόγος
Διευθυντής εργαστηρίου Institute of Life