Αντώνης Λογοθέτης, Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος
Τα ζευγάρια με πρόβλημα τεκνοποίησης απευθύνονται συνήθως πρωταρχικά στον γυναικολόγο για το πρόβλημά τους. Αυτό συμβαίνει γιατί οι γυναίκες έχουν συνήθως μια μακροχρόνια προϋπάρχουσα επαφή με τον γυναικολόγο τους και γιατί η κοινωνική πίεση για τεκνοποίηση είναι μεγαλύτερη στις γυναίκες. Εντούτοις στις μισές περιπτώσεις υπογονιμότητας υπάρχει πρόβλημα στο σπέρμα, ενώ στο 20% των περιπτώσεων μπορεί να υπάρχει πρόβλημα μόνο στον άντρα.
Υπάρχει η εντύπωση ότι με τις υπάρχουσες εξελίξεις στην εξωσωματική γονιμοποίηση (IVF) και στην μικρογονιμοποίηση (ICSI) μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα στον άντρα. Πολλές μελέτες, όμως, έχουν δείξει ότι η βελτίωση του σπέρματος οδηγεί σε υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας στην εξωσωματική γονιμοποίηση ή και σε επίτευξη φυσικής τεκνοποίησης.
Πολλά ζευγάρια πάνε για ουρολογική εκτίμηση μετά από δύο χρόνια προσπαθειών και αφού κάνουν μία έως τέσσερις προσπάθειες εξωσωματικής γονιμοποίησης. Καταλαβαίνει κανείς το οικονομικό και ψυχικό κόστος για μια προσπάθεια στην οποία και ο χρόνος τρέχει αντίστροφα. Επίσης συχνά οι θεραπευτικές επιλογές κατευθύνονται από τον γυναικολόγο, βασιζόμενες μόνο στο σπερμοδιάγραμμα. Το σπερμοδιάγραμμα, όμως, έχει πολλές διακυμάνσεις στο ίδιο άνδρα και σε καμιά περίπτωση δεν μπορεί να υποκαταστήσει την κλινική εκτίμηση του ουρολόγου.
Πότε πρέπει να απευθυνθείτε σε ουρολόγο για ανωμαλίες του σπέρματος;
Το βασικό εργαλείο ελέγχου του σπέρματος είναι το σπερμοδιάγραμμα. Πρέπει να γίνουν τουλάχιστον δύο σπερμοδιαγράμματα ελεγμένα από ειδικό βιολόγο. Σύμφωνα με την 5η έκδοση του εγχειριδίου του Π.Ο.Υ. για την εξέταση του σπέρματος, ασθενοσπερμία θεωρείται κάτω από 32% προωθητική κινητικότητα, ολιγοσπερμία κάτω από 15.000.000 σπερματοζωάρια/ml και τερατοσπερμία κάτω από 4% φυσιολογικές μορφές με τα κριτήρια Kruger. Οι διαταραχές της κινητικότητας και του αριθμού είναι οι πιο σημαντικές για την επίτευξη εγκυμοσύνης και χρειάζονται άμεση εκτίμηση από ουρολόγο. Η τερατοσπερμία είναι λιγότερο σημαντική δεδομένου ότι άντρες με 0% φυσιολογικές μορφές έχουν 30% πιθανότητα φυσιολογικής σύλληψης, ενώ η τερατοσπερμία δεν επηρεάζει τις πιθανότητες επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αυτό ισχύει στην περίπτωση που η τερατοσπερμία είναι η μοναδική ανωμαλία και βέβαια δεν σημαίνει ότι η τερατοσπερμία δε μπορεί να συσχετίζεται με κιρσοκήλη ή λοίμωξη.
Αζωοσπερμία
Αζωοσπερμία ονομάζεται η έλλειψη σπερματοζωαρίων στο υγρό της εκσπερμάτισης μετά από φυγοκέντρηση σε τουλάχιστον δύο δείγματα σπέρματος. Είναι η πιο σημαντική ανωμαλία του σπέρματος και πρέπει να αντιμετωπιστεί από ουρολόγο. Η αζωοσπερμία μπορεί να είναι αποφρακτικής ή μη αποφρακτικής αιτιολογίας. Η μη αποφρακτική αζωοσπερμία σχετίζεται με πρωτοπαθή ανεπάρκεια των όρχεων, χρήση αναβολικών και γενετικές ανωμαλίες. Αν έχουμε υπογοναδοτροπικό υπογοναδισμό (χαμηλές FSH και LH), μπορούμε να δοκιμάσουμε αγωγή με γοναδοτροπίνες. Αν όχι, μπορεί να χρειαστεί να γίνει βιοψία του όρχι. Μελέτες έχουν δείξει ότι διόρθωση της κιρσοκήλης μπορεί να βοηθήσει άντρες με μη αποφρακτική αζωοσπερμία.
Η αποφρακτική αζωοσπερμία είναι λιγότερο συχνή και σχετίζεται με απόφραξη ή έλλειψη του σπερματικού πόρου. Κλινικά μπορεί να υπάρχει διόγκωση της επιδιδυμίδας. Η αποφρακτική αζωοσπερμία σχετίζεται με κυστική ίνωση. Οι άντρες με αποφρακτική αζωοσπερμία θα χρειαστούν βιοψία του όρχι.
Η αζωοσπερμία δεν πρέπει να μπερδεύεται με διαταραχές εκσπερμάτωσης, όπως η παλίνδρομη εκσπερμάτωση λόγω νευρολογικής νόσου, φαρμακευτικής αγωγής ή χειρουργικής επέμβασης στον προστάτη.
Επανειλημμένες αποβολές και αποτυχίες εξωσωματικής γονιμοποίησης
Επιτυχία στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή δεν είναι η επιτυχημένη γονιμοποίηση στο εργαστήριο, ούτε η επιτυχημένη εμφύτευση του εμβρύου. Επιτυχία είναι η γέννηση ενός υγιούς μωρού.
Η κακή ποιότητα του ανδρικού DNA και οι χρωμοσωμικές ανωμαλίες στο σπέρμα είναι βασικές αιτίες για αποβολή και αποτυχία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Τα τεστ κατακερματισμού του DNA, αν και δεν έχουν αποδείξει ακόμη τη διαγνωστική τους αξία, φαίνεται ωστόσο να παρέχουν μια συμπληρωματική πληροφορία σχετικά με την ποιότητα του DNA των σπερματοζωαρίων, αλλά έχουν νόημα μόνο σε άντρες με φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα. Οι άντρες με παθολογικό σπερμοδιάγραμμα είναι αναμενόμενο να έχουν υψηλό κατακερματισμό DNA.
Αιτίες υψηλού κατακερματισμού DNA είναι το οξειδωτικό στρες λόγω κιρσοκήλης, καπνίσματος και λοίμωξης των γεννητικών οργάνων. Στους άντρες αυτούς πρέπει να δοθούν οδηγίες να αντιμετωπιστεί πρώτα η αιτία που προκαλεί τον κατακερματισμό του DNA και αρμόδιος για την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας είναι μόνο ο ουρολόγος. Η σύσταση αντιοξειδωτικών από μόνη της δεν είναι αποτελεσματική, αν πρωτίστως δεν αντιμετωπιστεί η αιτία που προκαλεί το οξειδωτικό στρες. Για παράδειγμα, θα πρέπει πρώτα να αντιμετωπιστεί η μόλυνση με αντιβιοτική αγωγή ή να διορθωθεί χειρουργικώς η κιρσοκήλη και στη συνέχεια να ενισχυθεί η ανάρρωση του ασθενούς με αντιοξειδωτικά.
Κιρσοκήλη
Κιρσοκήλη εμφανίζεται στο 40% των υπογόνιμων αντρών. Η διάγνωση της κιρσοκήλης γίνεται κλινικά από τον ουρολόγο. Το ευεργετικό αποτέλεσμα της διόρθωσης της κιρσοκήλης σε άντρες με ανωμαλίες του σπέρματος είναι πολύ καλά τεκμηριωμένο. Η διόρθωση μπορεί να επιφέρει φυσιολογική γονιμοποίηση, ενώ ακόμα και στις περιπτώσεις εξωσωματικής γονιμοποίησης αυξάνει τις πιθανότητες επιτυχίας. Φαίνεται ότι η διόρθωση της κιρσοκήλης είναι αποτελεσματική ακόμα και σε περιπτώσεις σοβαρής ολιγοσπερμίας ή και αζωοσπερμίας. Η κιρσοκήλη έχει συσσωρευτική αρνητική επίδραση στην ποιότητα του σπέρματος και όσο πιο νωρίς γίνει η διόρθωση τόσο το καλύτερο. Η διόρθωση, όμως, της κιρσοκήλης έχει ευεργετικό αποτέλεσμα σε κάθε ηλικία του άντρα. Ακόμα και άντρες άνω των 40 ετών μπορούν να βοηθηθούν από μια επέμβαση κιρσοκήλης. Η μέθοδος με τα υψηλότερα ποσοστά επιτυχίας και τα χαμηλότερα ποσοστά επιπλοκών και υποτροπών είναι η μικροχειρουργική υποβουβωνική επέμβαση κιρσοκήλης.
Who is who
O Αντώνης Λογοθέτης είναι Χειρουργός Ουρολόγος – Ανδρολόγος, απόφοιτος της Ιατρικής σχολής του Πανεπιστημίου του Τορίνου Ιταλίας.
Έχει αποκτήσει τίτλο Ειδικότητας στην Ουρολογία στο Σισμανόγλειο νοσοκομείο. Έκανε εξειδίκευση στο Southmead Hospital NHS στη νευρο-ουρολογία, ουροδυναμική και ακράτεια. Έκανε Fellowship στον καρκίνο του πέους στο νοσοκομείο The Christie NHS. Είναι επιστημονικός συνεργάτης του Ιατρικού Αθηνών, όπου είναι υπεύθυνος για το Ουροδυναμικό εργαστήριο και Επιστημονικός Συνεργάτης για τον καρκίνο του πέους της Β’ Πανεπιστημιακής Ουρολογικής Κλινικής
