fbpx
Επιλογή Σελίδας
Μπορούν οι γυναίκες με καρκίνο του μαστού να γίνουν μητέρες;

Περίπου 5.000 Ελληνίδες κάθε χρόνο προσβάλλονται από τον καρκίνο του μαστού.

Από αυτές, περίπου το 20% βρίσκεται σε αναπαραγωγική ηλικία και στην πλειοψηφία τους δεν έχουν ακόμα ολοκληρώσει την οικογένειά τους. Οι γυναίκες αυτές υποβάλλονται σε χειρουργική αντιμετώπιση του καρκίνου και συχνά χρειάζονται επιπλέον θεραπεία μετά το χειρουργείο τους, όπως η χημειοθεραπεία.   

Παρόλο που είναι πολλές φορές απαραίτητη, η χημειοθεραπεία μπορεί να προκαλέσει ωοθηκική ανεπάρκεια με αρνητικές συνέπειες στη γονιμότητα. Ευτυχώς, σήμερα υπάρχουν εξειδικευμένες θεραπείες που επιτρέπουν στις γυναίκες με καρκίνο του μαστού να γίνουν μητέρες. Παρακάτω θα αναφερθούν αναλυτικά οι επιλογές που υπάρχουν για τις γυναίκες αυτές. 

 

Διέγερση ωοθηκών με ορμόνες – με ταυτόχρονη χρήση αναστολέων αρωματάσης– για λήψη ωαρίων 

Ο στόχος μας είναι να πάρουμε κάποια ωάρια από τη γυναίκα μετά από διέγερση των ωοθηκών της και προτού υποβληθεί σε χημειοθεραπεία.  

Η διέγερση των ωοθηκών σε γυναίκες με ορμονοεξαρτώμενο καρκίνο, όπως ο καρκίνος του μαστού (που εμφανίζει θετικούς ορμονικούς υποδοχείς στο 50% των νέων γυναικών), αποτελεί πάντα ενδιαφέρον πεδίο συζήτησης ανάμεσα στους γιατρούς.  

Αν και υπάρχει η θεωρητική πιθανότητα επιτάχυνσης της ανάπτυξης του όγκου κάτω από την επίδραση της ορμονικής διέγερσης με αποτέλεσμα την αυξημένη πιθανότητα εμφάνισης υπολειμματικής νόσου, η πραγματικότητα δεν επιβεβαιώνει την υπόθεση αυτή. Άλλωστε, οι γυναίκες εμφανίζουν έτσι κι αλλιώς αύξηση των οιστρογόνων κατά τη διάρκεια του φυσικού τους κύκλου. Επομένως, θεωρείται εξαιρετικά απίθανο να προκληθεί επιτάχυνση της ανάπτυξης του όγκου μετά από ένα τόσο σύντομο διάστημα διέγερσης, όπως αυτό που απαιτείται στην εξωσωματική.  

Επιπλέον, γυναίκες που έμειναν έγκυες μετά από καρκίνο του μαστού δεν εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο επανεμφάνισης του καρκίνου. Μάλιστα υπάρχει το λεγόμενο healthy mother effect, δηλαδή τα ποσοστά επιβίωσης των γυναικών με καρκίνο του μαστού φαίνεται να είναι μεγαλύτερα αν έχουν κάνει παιδιά, προφανώς επειδή αυτές έχουν καλύτερη πρόγνωση και η μητρότητα έχει για αυτές μεγαλύτερη σημασία.  

Έτσι, σήμερα υποστηρίζεται η δυνατότητα διατήρησης μιας χαμηλής στάθμης οιστρογόνων κατά τη διάρκεια της διέγερσης των ωοθηκών σε γυναίκες με καρκίνο μαστού και θετικούς ορμονικούς υποδοχείς, με την ταυτόχρονη λήψη αναστολέων αρωματάσης.  

Η τεχνική αυτή θεωρείται η πλέον ασφαλής. Η ορμονική διέγερση διαρκεί 10-12 μέρες και μπορεί να αρχίσει ακόμη και μετά την ωορρηξία. 

 

Κατάψυξη ωαρίων και εμβρύων 

Τα ωάρια που λαμβάνονται με τη μέθοδο που περιγράφηκε παραπάνω μπορούν να καταψυχθούν και να χρησιμοποιηθούν στο μέλλον για τη δημιουργία εμβρύων. Η κατάψυξη ωαρίων με τη μέθοδο της υαλοποίησης υπόσχεται μεγάλα ποσοστά επιβίωσης, ιδιαίτερα μετά την ανάπτυξη ειδικών άσηπτων τεχνικών κατάψυξης. Σήμερα αναφέρονται πιθανότητες επιβίωσης ωαρίων ως 90% ανά ωοληψία 

Στην περίπτωση που η γυναίκα έχει σύζυγο/σύντροφο τη στιγμή της διάγνωσης του καρκίνου, υπάρχει και η δυνατότητα κατάψυξης γονιμοποιημένων ωαρίων, δηλαδή εμβρύων (αντί για την κατάψυξη ωαρίων μόνο), με το θεωρητικό πλεονέκτημα της υψηλότερης πιθανότητας κύησης. Η συνολική πιθανότητα κύησης μετά από εμβρυομεταφορά όλων των εμβρύων μετά από μια ωοληψία αγγίζει το 50%, ειδικά αν η γυναίκα έχει ηλικία μικρότερη από 35 έτη.  

Ωστόσο, η πιθανότητα διαζυγίου ή διακοπής της σχέσης του ζευγαριού στο μέλλον πρέπει πάντα να λαμβάνεται υπόψη στην απόφαση κατάψυξης ωαρίων ή εμβρύων, καθώς η γονιμοποίηση των ωαρίων και ο σχηματισμός εμβρύων πριν την κατάψυξη αποκλείει τη χρήση τους στο μέλλον χωρίς συναίνεση και των δύο συντρόφων. 

 

Λαπαροσκόπηση και κατάψυξη ιστών ωοθήκης για επαναμεταμόσχευση μετά το τέλος της θεραπείας 

Η μέθοδος αυτή εφαρμόζεται με επιτυχία από το 2004 σε ειδικές περιπτώσεις.  

Μετά την αφαίρεση μέρους του ιστού της μιας ωοθήκης, τμήμα του αποστέλλεται στο εργαστήριο για να αποκλειστεί η πιθανότητα κακοήθειας και να εκτιμηθεί η πυκνότητα των ωοθυλακίων, ενώ ο υπόλοιπος ιστός καταψύχεται σύμφωνα με το αργό (“slowfreezing”) πρωτόκολλο κατάψυξης, με στόχο την επαναμεταμόσχευση κάποια στιγμή στο μέλλον.  

Αν και η μέθοδος αυτή συνδέεται με ποσοστά επιτυχίας ακόμη και άνω του 25% σε εξειδικευμένα κέντρα, η ύπαρξη της εναλλακτικής επιλογής της κατάψυξης ώριμων ωαρίων μέσω της υαλοποίησης, καθώς και η δυνατότητα έναρξης της ωοθηκικής διέγερσης σε οποιαδήποτε φάση του κύκλου (όπως αναφέρθηκε παραπάνω) έχουν περιορίσει την ένδειξη εφαρμογής αυτής της μεθόδου στα κορίτσια που βρίσκονται πριν την εφηβεία ή στις περιπτώσεις όπου η θεραπεία για τον καρκίνο πρέπει να ξεκινήσει χωρίς καμιά απολύτως καθυστέρηση.  

 

Χρήση GnRH αναλόγων 

Η χρήση GnRH αναλόγων κατά τη διάρκεια της θεραπείας αποσκοπεί στην καταστολή της υπόφυσης και κατ’ επέκταση στην αναστολή ανάπτυξης των πρωτογενών ωοθυλακίων, με αποτέλεσμα τα πρωτογενή ωοθυλάκια να μην εκτίθενται στην τοξικότητα της θεραπείας και να προστατεύονται από αυτή.  

Αν και σε θεωρητικό επίπεδο η χορήγηση GnRH αναλόγων παραμένει ελκυστική, οι περισσότερες τυχαιοποιημένες μελέτες δεν πέτυχαν να επιβεβαιώσουν την ωφέλεια από τη χρήση τους. Σε κάθε περίπτωση, η αποκλειστική χρήση GnRH αναλόγων δεν αποτελεί εγγύηση διατήρησης γονιμότητας και πρέπει να χρησιμοποιείται συμπληρωματικά με τις μεθόδους που αναφέρθηκαν παραπάνω.  

 

Δωρεά ωαρίων  

Η λύση της δωρεάς ωαρίων επιλέγεται στην περίπτωση που η παραγωγή ωαρίων μετά την ολοκλήρωση της θεραπείας για τον καρκίνο δεν είναι δυνατή ή στην περίπτωση που εξαντληθούν τα ωάρια που έχουν καταψυχθεί πριν τη χημειοθεραπεία.  

Η επιλογή της δότριας γίνεται με πολύ αυστηρά κριτήρια, τα οποία ορίζονται από το υπάρχον νομικό πλαίσιο. Τα ωάρια της δότριας γονιμοποιούνται από το σπέρμα του συντρόφου της λήπτριας και τα έμβρυα που προκύπτουν τοποθετούνται στη μήτρα της λήπτριας. Η εξέλιξη της κύησης είναι η ίδια με αυτή που προκύπτει από φυσιολογική σύλληψη ή μετά από συμβατική εξωσωματική γονιμοποίηση.  

 

Παρένθετη μητρότητα  

Στην περίπτωση που η κύηση στη γυναίκα με καρκίνο μαστού αντενδείκνυται, μπορεί να βοηθήσει μια άλλη γυναίκα (παρένθετη μητέρα), στη μήτρα της οποίας μεταφέρεται το έμβρυο που έχει προκύψει από την εξωσωματική γονιμοποίηση ωαρίων της βιολογικής μητέρας με το σπέρμα του συντρόφου της.  

Αφού βρεθεί η υποψήφια παρένθετη μητέρα (που πρέπει να πληροί κάποιες προϋποθέσεις), το ζευγάρι και η υποψήφια παρένθετη μητέρα υποβάλλουν αίτηση στο δικαστήριο. Όταν το δικαστήριο εγκρίνει τη διαδικασία, ο ιατρός έχει το δικαίωμα να προχωρήσει στην εμβρυομεταφορά.  

 

Επίλογος 

Η συνεχής εξέλιξη στο χώρο της Ογκολογίας, η αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης των γυναικών με καρκίνο και η μετάθεση της απόκτησης παιδιών σε μεγαλύτερη ηλικία για πολλές γυναίκες, επιβάλλουν τη λήψη μέτρων διατήρησης γονιμότητας για αυτήν την κατηγορία των ασθενών. Η κύηση σε γυναίκες με ιστορικό καρκίνου μαστού είναι εφικτή και επιθυμητή, εφόσον η υγεία και η πρόγνωση της ασθενούς το επιτρέπουν.  

Η εξωσωματική γονιμοποίηση με κατάψυξη ωαρίων ή εμβρύων πριν τη χημειοθεραπεία, η λαπαροσκοπική αφαίρεση ωοθηκικού ιστού για κατάψυξη και απώτερη επαναμεταμόσχευση, καθώς και η χρήση GnRH αναλόγων κατά τη διάρκεια της χημειοθεραπείας, προτείνονται ως γενικότερες μέθοδοι διατήρησης γονιμότητας σε νεαρές γυναίκες με καρκίνο μαστού, ενώ η δωρεά ωαρίων και η παρένθετη μητρότητα αποτελούν λύση όταν η παραγωγή ωαρίων ή η κυοφορία δεν είναι εφικτές ή αντενδείκνυνται.  

Είναι προφανές ότι οι μέθοδοι αυτές πρέπει να εφαρμόζονται μόνο σε κέντρα που συνεργάζονται με ογκολογικές κλινικές και διαθέτουν την ανάλογη τεχνογνωσία.  

 

Δρ. Ιωάννης Ζερβομανωλάκης, MD, PhD, MBA, MPH (δείτε εδώ αναλυτικά το προφίλ του Ιατρού)
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος
Διδάκτωρ Πανεπιστημίου Βόννης
Εξειδίκευση στην Υποβοηθούμενη Αναπαραγωγή
SFS Southeastern Fertility Solutions
Ιδρυτικό Μέλος Μονάδας Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής Ομίλου Υγεία