Ο κατακερματισμός του DNA των σπερματοζωαρίων (δηλαδή το σπάσιμο της διπλής έλικας του DNA στο σπέρμα) έχει μεγάλη σημασία, επειδή συνδέεται με αποτυχία επίτευξης εγκυμοσύνη, αλλά και επειδή δεν ανιχνεύεται με το συνηθισμένο σπερμοδιάγραμμα.
Όταν το DNA των σπερματοζωαρίων ‘φθαρεί’ και σπάσει σε πολλά κομμάτια η πρόγνωση δεν είναι καλή, αν και τα ωάρια είναι σε θέση να επισκευάσουν ως ένα βαθμό αυτόν τον κατακερματισμό. Όσο καλύτερη είναι η ποιότητα του ωαρίου, τόσο μεγαλύτερη η ικανότητα του να τον επισκευάσει.
Υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που μπορεί να προκαλέσουν κατακερματισμό του DNA των σπερματοζωαρίων:
- Έκθεση σε χημικές/τοξικές ουσίες, ακτινοβολία ή υψηλές θερμοκρασίες
- Ατμοσφαιρική ρύπανση
- Χρήση φαρμάκων
- Κιρσοκήλη και φλεγμονές των όρχεων
- Υψηλός πυρετός
- Αυξημένη θερμοκρασία όρχεων
- Κάπνισμα και ναρκωτικές ουσίες
- Κακή διατροφή (πλούσια σε λιπαρά)
- Προχωρημένη ηλικία του άνδρα (>45 έτη)
- Οποιαδήποτε διαδικασία έχει ως αποτέλεσμα την πρόκληση οξειδωτικού στρες
Το ποσοστό κατάτμησης πρέπει να είναι ιδανικά κάτω από 15%.
Όταν το ποσοστό των σπερματοζωαρίων με κατακερματισμένο DNA υπερβαίνει το 30%, το δυναμικό γονιμότητας είναι σημαντικά μειωμένο (συμβαίνουν λιγότερες εγκυμοσύνες και μεγαλύτερο ποσοστό κυήσεων καταλήγουν σε αποβολή).
Πότε μπορεί να βοηθήσει ο έλεγχος κατακερματισμού DNA σπέρματος;
- Επανειλημμένη αποτυχία τεχνικών υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
- Αποτυχία σχηματισμού βλαστοκύστεων ή έμβρυα κακής ποιότητας σε εξωσωματική
- Επαναλαμβανόμενες αποβολές
- Μεγάλου βαθμού ολιγο-ασθενο-τερατο-ζωοσπερμία
- Κιρσoκήλη
- Ουρογεννητικές λοιμώξεις ή τραυματισμοί των όρχεων
- Άνδρες άνω των 45 ετών
- Καπνιστές
Έκθεση σε τοξίνες, ατμοσφαιρική ρύπανση, ακτινοβολίες ή πολύ υψηλές θερμοκρασίες
Τι μπορεί να γίνει για την αντιμετώπιση του κατακερματισμού του DNA;
- Θεραπεία της αιτίας που το προκαλεί (θεραπεία του πυρετού, χειρουργική επέμβαση της κιρσοκήλης, κλπ)
- Φαρμακευτική αγωγή με αντιοξειδωτικούς παράγοντες (βιταμίνες C και Ε, συνένζυμο Q10, Καρνιτίνη κλπ) που είναι αποτελεσματική σε μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων. Συνιστάται αγωγή για 2-3 μήνες πριν από την προσπάθεια υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ιδιαίτερα σε άνδρες υψηλού κινδύνου για κατακερματισμό DNA
- Λήψη σπέρματος από τον όρχη μέσω βιοψίας (Testicular Sperm Extraction, TESE). Το σπέρμα συλλέγεται πριν περάσει από την περιοχή (επιδιδυμίδα) όπου γίνεται ο κατακερματισμός του DNA
- Eνδοκυτταροπλασματική έγχυση μορφολογικά επιλεγμένων Σπερματοζωαρίων, Intracytoplasmic Morphologically Selected Injection, IMSI): επιτρέπει την επιλογή του σπερματοζωαρίου με τις μικρότερες πιθανότητες κατακερματισμού, με τη χρήση ισχυρού μικροσκοπίου
- Κάποιες φορές καμία μέθοδος δεν είναι αποτελεσματική
Πάντως, υπάρχουν κάποιοι ειδικοί που αποτρέπουν ένα ζευγάρι από την προσπάθεια επίτευξης εγκυμοσύνης με οποιαδήποτε μέθοδο υποβοηθούμενης αναπαραγωγής αν υπάρχει πολύ υψηλό ποσοστό κατακερματισμένου DNA που δεν μπορεί να βελτιωθεί.
Εδώ αξίζει να τονιστεί ότι φυσιολογικές κυήσεις συμβαίνουν ακόμα και σε ζευγάρια όπου ο άνδρας έχει υψηλό ποσοστό κατάτμησης DNA στο σπέρμα (απλά με λιγότερες πιθανότητες). Αυτό σημαίνει ότι η εν λόγω εξέταση δεν είναι απόλυτη και θα πρέπει πάντοτε να λαμβάνεται υπόψη το ιστορικό κάθε ζευγαριού ξεχωριστά. Για παράδειγμα, έρευνες έχουν δείξει ότι το ωάριο που προέρχεται από μια νέα γυναίκα (ηλικίας <35 ετών) έχει δυνατότητα επιδιόρθωσης ως και 40% κατάτμησης του DNA στο σπέρμα.
