Η ενδομητρική σπερματέγχυση
Η ενδομητρική σπερματέγχυση (IUI) είναι ένας τύπος θεραπείας γονιμότητας κατά την οποία επεξεργασμένο σπέρμα εγχέεται στο εσωτερικό της ενδομητρικής κοιλότητας κοντά στο χρονικό σημείο που προβλέπεται να γίνει η ωορρηξία.
Οι πρώτες σπερματεγχύσεις έχουν πραγματοποιηθεί σε κατοικίδια ζώα και σε φάρμες το 1900, ενώ στον άνθρωπο ξεκίνησαν το 1940.
Η σπερματέγχυση είναι αποδεκτή σαν αρχική θεραπεία σε ανεξήγητη υπογονιμότητα και ήπια ανδρική υπογονιμότητα. Παράγοντες που επηρεάζουν τα ποσοστά κύησης μετά από ενδομητρική σπερματέγχυση είναι η ηλικία, το απόθεμα ωαρίων στις ωοθήκες, η διάρκεια της υπογονιμότητας και οι παράμετροι του σπέρματος στους άνδρες.
Έχει αποδειχθεί ότι η σπερματέγχυση εκτελείται πιο εύκολα, είναι λιγότερο επεμβατική και πιο οικονομική από άλλες πιο σύνθετες μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Οι κίνδυνοι είναι μικροί και η πιθανότητα πολύδυμης κύησης μπορεί να μειωθεί σε αποδεκτό επίπεδο.
Η αυξημένη εφαρμογή της σπερματέγχυσης σχετίζεται με την βελτίωση των τεχνικών προεργασίας του σπέρματος. Οι μέθοδοι προετοιμασίας του σπέρματος μπορούν να αποβάλουν προσταγλανδίνες, λοιμογόνους παράγοντες, αντιγονικές πρωτεΐνες, ακίνητα σπερματοζωάρια, λευκοκύτταρα και ανώριμα γεννητικά κύτταρα. Με τον τρόπο αυτό, η ποιότητα του σπέρματος βελτιώνεται καθώς ελαττώνονται οι ελεύθερες ρίζες οξυγόνου. Το τελικό αποτέλεσμα είναι η βελτίωση της γονιμοποιητικής ικανότητας των σπερματοζωαρίων in vitro και in vivo.
Η σπερματέγχυση μπορεί να πραγματοποιηθεί σε φυσικό κύκλο (με ή χωρίς χρησιμοποίηση φαρμάκων) ή μετά από διέγερση των ωοθηκών.
Η λογική του συνδυασμού της πολλαπλής ωορρηξίας με σπερματέγχυση είναι η εναπόθεση ενός προετοιμασμένου ή ενισχυμένου δείγματος σπερματοζωαρίων όσο το δυνατόν πιο κοντά σε ένα τουλάχιστον ωάριο. Τα σπερματοζωάρια μπορούν να προετοιμαστούν με διάφορους τρόπους (π.χ. απλή έκπλυση, τεχνική διαχωρισμού swimp up και τεχνικές βαθμιαίου χωρισμού).
Η διέγερση των ωοθηκών επιτυγχάνεται με τη χορήγηση εκ στόματος αντι-οιστρογόνων ή ενέσιμων γοναδοτροπινών. Στην περίπτωση χορήγησης αντι-οιστρογόνων, η γυναίκα θα πρέπει να λάβει μία θεραπεία για 5 ημέρες. Όταν χρησιμοποιούνται γοναδοτροπίνες, τότε λαμβάνει θεραπεία για 7 έως 10 ημέρες.
Η ακριβής διάρκεια της διέγερσης θα εξαρτηθεί από τον χρόνο έναρξης στη διάρκεια του κύκλου και η δόση ρυθμίζεται ανάλογα με τις ανάγκες.
Η παρακολούθηση γίνεται και στις δύο περιπτώσεις υπερηχογραφικά. Όταν ένα έως τρία ωοθυλάκια φτάσουν στο κατάλληλο μέγεθος (το ένα τουλάχιστον να έχει διάμετρο 18mm), τότε χορηγείται μία ένεση χοριακής γοναδοτροπίνης η οποία προάγει την ωορρηξία και η σπερματέγχυση γίνεται 24 έως 36 ώρες αργότερα.
Ποια είναι η διαδικασία της σπερματέγχυσης;
H σπερματέγχυση πραγματοποιείται μέσω ενός πολύ λεπτού, ευλύγιστου καθετήρα, απ’ όπου διοχετεύεται (μέσω του τραχήλου) κατάλληλα επεξεργασμένο σπέρμα στο εσωτερικό της κοιλότητας της μήτρας.
Πόσα ωάρια χρειάζονται για τη σπερματέγχυση;
Από ένα ως τρία. Αυτή είναι μια απόφαση στην οποία συμμετέχει το ζευγάρι, αφού πρώτα έχει ενημερωθεί από τον ιατρό του ότι με περισσότερα από ένα ωάρια (π.χ. 2 ή 3) αυξάνονται οι πιθανότητες θετικού τεστ κυήσεως, ταυτόχρονα όμως αυξάνονται και οι πιθανότητες πολύδυμης κύησης (δίδυμα, τρίδυμα κλπ).
Πόσο διαρκεί η διαδικασία της σπερματέγχυσης;
Το πολύ δυόμισι λεπτά. Ένα με ενάμισι λεπτό χρειάζεται για να περάσει ο καθετήρας και να φτάσει μέχρι τη μήτρα όπου και θα διοχετευθεί το σπερματικό υγρό, κι άλλο ένα λεπτό για να εξαχθεί ο καθετήρας (τόσος χρόνος αρκεί για έναν έμπειρο ειδικό γονιμότητας, ώστε να μην προκληθεί κάποια ενόχληση στη γυναίκα που υποβάλλεται σε σπερματέγχυση).
Πόσα σπερματοζωάρια χρειάζονται για μια σπερματέγχυση;
Χρειάζεται να υπάρχουν πάνω από ένα εκατομμύριο κινητά σπερματοζωάρια κατόπιν της προετοιμασίας του σπέρματος (IMC= inseminating motile count or post –wash total motile sperm count).
Ωστόσο, καλύτερα ποσοστά επιτυχίας έχουμε με 5-10 εκατομμύρια κινητά σπερματοζωάρια ή και ακόμα περισσότερα.
Τι ποσοστό επιτυχίας έχει η μέθοδος της σπερματέγχυσης;
Η αλήθεια είναι ότι αυτό εξαρτάται από τα προβλήματα υπογονιμότητας που αντιμετωπίζει το ζευγάρι, βασικό όμως ρόλο παίζουν ο αριθμός των κινητών σπερματοζωαρίων και η ηλικία της γυναίκας. Στη βιβλιογραφία αναφέρονται στατιστικά στοιχεία με μεγάλες διαφορές μεταξύ τους, καθώς οι περισσότερες μελέτες είναι μη τυχαιοποιημένες και ανομοιογενείς.
Γενικά πάντως, ποσοστό επιτυχίας 5-15% ανά προσπάθεια ίσως αποτελεί έναν μέσο όρο των επιστημονικών μελετών.
Σε φυσιολογικό κύκλο, το ποσοστό επιτυχίας είναι περίπου 5%, με αντι-οιστρογόνα 7-10% και με γοναδοτροφίνες 10-15%.
Σε σχέση με την εξωσωματική γονιμοποίηση, το ποσοστό επιτυχίας της σπερματέγχυσης είναι περίπου το ένα τρίτο, και αυτό όμως εξαρτάται από την αιτία της υπογονιμότητας.
Αριθμός σπερματεγχύσεων
Περισσότερες από 80% των κλινικών κυήσεων συμβαίνουν στους πρώτους τρεις κύκλους σπερματέγχυσης και 95,5% των κυήσεων στους τέσσερις πρώτους.
Ο αριθμός των κύκλων εξαρτάται από την ηλικία της γυναίκας, τη διάρκεια της υπογονιμότητας και τα ωοθηκικά αποθέματα.
Πάντως, σπερματέγχυση δεν συνιστάται σε γυναίκες άνω των 40 ετών.
Συμπεράσματα
Η σπερματέγχυση είναι μία εμπειρική μέθοδος.
Η επιλογή της ασθενούς που θα υποβληθεί σε σπερματέγχυση είναι μεγίστης σπουδαιότητας.
Όταν η IVF είναι διαθέσιμη, είναι προτιμότερη από την σπερματέγχυση.
Παρακάτω αναγράφονται μερικές από τις ενδείξεις για σπερματέγχυση:
- Ηλικία της γυναίκας <35-40
- Διάρκεια γονιμότητας 2-6 έτη
- Σε διέγερση των ωοθηκών τουλάχιστον δύο ωοθυλάκια > 16 mm
- Οιστραδιόλη >500pg/ml την ημέρα χορήγησης hCG
- Αριθμός των κινητών σπερματοζωαρίων > 5.000.000 (ή >1.000.000 μετά από προεργασία)
Κωνσταντίνος Ζηκόπουλος
Καθηγητής Μαιευτικής Γυναικολογίας – Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής
Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων
