Δρ. Μιχαλης Χαντας
Ψυχολογος-Συγγραφεας
Ο ψυχολόγος και συγγραφέας Μιχάλης Χαντάς, με αφορμή το νέο του βιβλίο «Το άλλο μου μισό με κάνει ό,τι θέλει», μας εξηγεί ποιο πραγματικά είναι αυτό το άλλο μισό που κρύβουμε μέσα μας και συχνά οδηγεί τη ζωή μας στο χάος.
Όταν πήρα το βιβλίο στα χέρια μου, με σκοπό να το διαβάσω για να πάρω συνέντευξη από τον Συγγραφέα και Ψυχολόγο Μιχάλη Χαντά, το ρούφηξα μονορούφι. Σε μία ώρα το είχα τελειώσει. Είναι ένα βιβλίο γραμμένο με τόσο άμεσο, απλό, αλλά ταυτόχρονα περιεκτικό τρόπο, που όποιος το διαβάσει είναι βέβαιο ότι το ίδιο θα κάνει.
Προσωπικά, με αφορμή τον τίτλο του βιβλίου, είχα τόσο μεγάλη επιθυμία να μάθω γιατί το εκάστοτε «άλλο μισό» καταφέρνει να με χειρίζεται. Προχωρώντας στην ανάγνωση κατάλαβα ότι ο κύριος Χαντάς με το βιβλίο του δεν αναφέρεται σε κανένα χειριστικό άλλο πρόσωπο που πιθανόν υπάρχει στη ζωή μας, αλλά στον ίδιο τον εαυτό μας, και πιο συγκεκριμένα, ένα κομμάτι του εαυτού μας. Στον παιδικό μας εγκέφαλο που καθόλου δεν πρέπει να υποτιμάμε, γιατί είναι το κομμάτι που έχει τόση μεγάλη δύναμη πάνω μας, που πραγματικά μπορεί να μας κάνει ό,τι θέλει.
Τελείωσα το βιβλίο συγκλονισμένη. Ώστε για αυτό κάνω τόσες γκάφες στη ζωή μου, σκέφτηκα. Γι’ αυτό σκοντάφτω… Ευθύνεται για αυτό ο κυρίαρχος παιδικός μου εγκέφαλος. Έφτασα στο γραφείο του συγγραφέα θέλοντας να μάθω περισσότερα, όμως κυρίως επειδή ήθελα να δώσω την ευκαιρία και στους αναγνώστες να γνωρίσουν και να αναγνωρίσουν αυτό το άλλο τους μισό….
Συνέντευξη: Φλώρα Κασαβέτη
Τι ακριβώς εννοείτε στον τίτλο του βιβλίου σας, όταν λέτε “Tο άλλο μου μισό με κάνει ό,τι θέλει”; Γιατί εγώ μπερδεύτηκα, όταν διάβασα τον τίτλο και νόμιζα ότι αναφέρεστε σε κάποιον χειριστικό σύντροφο…
Μπερδευτήκατε γιατί όλοι οι άνθρωποι αντιλαμβανόμαστε τον εαυτό μας ως ενιαίο σύνολο. Αυτή είναι η φυσική μας ροπή. Στην ουσία, το ενιαίο και αδιαίρετο Εγώ δεν υφίσταται για κανέναν άνθρωπο. Υπάρχουν δυο κομμάτια μας τα οποία λειτουργούν ταυτόχρονα, αλλά το ένα έχει τον κυρίαρχο ρόλο. Το ένα κομμάτι είναι το παιδικό μας κομμάτι, το ανώριμο και το άλλο το ώριμο, το ενήλικο. Δυστυχώς το πρωταρχικά λειτουργικό μας σύστημα είναι το παιδικό μας κομμάτι.
Γιατί λέτε δυστυχώς;
Γιατί, αν δεν το αναγνωρίσουμε και το οριοθετήσουμε, δεν θα ωριμάσουμε συναισθηματικά και πρακτικά ποτέ. Θα παραμείνουμε ανώριμα παιδιά, φοβισμένα, ανασφαλή, θα συμπεριφερόμαστε με βάση τις συναισθηματικές μας παρορμήσεις. Αυτός είναι ο λόγος που οι περισσότεροι άνθρωποι βασανίζονται από κατάθλιψη, φοβίες, εμμονές, άγχος και κακές επιλογές συντρόφου. Αυτός είναι ο λόγος που μπορεί να είναι και ακατάλληλοι ή ανεπαρκείς ως γονείς.
Ποιο είναι το πρώτο βήμα για να οριοθετήσουμε τον παιδικό εγκέφαλο που μπορεί να μας παρασύρει σε ανώριμες συμπεριφορές;
Πρώτα από όλα θα πρέπει να αποδεχτούμε ότι υπάρχει. Χρειάζεται να μάθουμε να αναγνωρίζουμε τον παιδικό εγκέφαλο, για να μπορέσουμε να τον απενεργοποιήσουμε.
Να καταλάβουμε ότι κουβαλάμε μέσα μας δυο κόσμους, να τους αναγνωρίσουμε και να τους παρατηρήσουμε, για να διαπιστώσουμε πότε κυβερνάει ο ένας και πότε ο άλλος. Σε ό,τι αφορά το παιδικό μας κομμάτι, να καταλάβουμε πότε έχει το ‘’πάνω χέρι‘’ και μας δημιουργεί προβλήματα, ώστε να κάνουμε επιδιορθώσεις. Αυτό θα επιτρέψει στο Εγώ μας να μεγαλώσει και να έχουμε καλύτερο έλεγχο της ζωής μας.
Γιατί είναι τόσο κακό να κρατάς το παιδί μέσα σου ζωντανό;
Το παιδί μέσα μας είναι μια χαρά να παραμένει ζωντανό, όταν είναι η ώρα του. Όταν θέλουμε να περάσουμε καλά, όταν θέλουμε να συνδεθούμε με αγνότητα. Άρα αναγνωρίζω και βλέπω πότε το παιδί μέσα μου μου δημιουργεί προβλήματα, κρατάω τα κομμάτια που μου δίνουν χαρά, τα διατηρώ ως κόρη οφθαλμού, γιατί είναι το μόνο κομμάτι που μου δίνει ενέργεια, αλλά βάζω όρια εκεί που βλέπω ότι μου δημιουργεί προβλήματα. Χρειάζεται να ωριμάσουμε, για να μάθουμε να λύνουμε τα προβλήματά μας, να έχουμε κάποιο έλεγχο στη ζωή μας. Όλο αυτό ενισχύει την αυτοεκτίμησή μας.
Με απλά λόγια, δηλαδή, μας λέτε να μάθουμε να χρησιμοποιούμε περισσότερο την λογική, όπως ένας ενήλικας και να μην είμαστε έρμαια των συναισθημάτων μας, όπως είναι ένα παιδί;
Όχι, δεν υποτιμώ σε καμία περίπτωση το συναίσθημα. Αν δεν είχαμε το συναίσθημα, δεν θα είχαμε επιβιώσει ως είδος. Εξελικτικά έχουμε ανάγκη τα συναισθήματα αν δεν νιώσω φόβο, όταν δω την αρκούδα και δεν τρέξω αμέσως, θα με σκοτώσει. Τόσο απλό.
Εμείς πιστεύουμε ότι είμαστε λογικά όντα, ότι λειτουργούμε με τη λογική. Όμως, στην πραγματικότητα είμαστε συναισθηματικά όντα. Αν είμαστε τόσο λογικά όντα, γιατί η ζωή των περισσότερο ανθρώπων είναι χάος;
Η λογική όμως, για να κάνει την επεξεργασία της, βασίζεται στα δεδομένα. Αν της βάλω λάθος δεδομένα λόγω του συναισθήματος, θα πάρω λάθος αποφάσεις. Το τι αντιλαμβανόμαστε προέρχεται με βάση τα βιώματά μας και τα συναισθήματά μας, οπότε καταλαβαίνετε ότι είναι σύνθετο. Μέρος της ενδυνάμωσης του ενήλικου εαυτού μέσα μας είναι να μάθουμε να ακούμε τα συναισθήματά μας, να τα κατανοούμε, αλλά να μάθουμε να χρησιμοποιούμε σωστά την λογική μας.
Κάποιοι ψυχολόγοι έχουν υποστηρίξει ότι το καλύτερο για ένα παιδί είναι τον πρώτο χρόνο της ζωής του να το φροντίζει αποκλειστικά η μαμά του.
Εσείς στο βιβλίο σας υποστηρίζεται ότι η μητέρα πρέπει να είναι ο κύριος, αλλά όχι ο αποκλειστικός φροντιστής. Θέλετε να μας εξηγήσετε γιατί;
Όταν φροντίζει αποκλειστικά η μαμά, δημιουργείται διαρκής εξάρτηση από ένα πρόσωπο.
Όταν συμμετέχουν κι άλλα πρόσωπα, ο αναγκαστικός προσωρινός αποχωρισμός από την μητέρα μαθαίνει το παιδί να συνδέεται και με άλλους και ενθαρρύνει την αυτονόμησή του.
Μα δεν αναστατώνεται το παιδί από τον αποχωρισμό, έστω και προσωρινό από την μητέρα;
Μπορεί να πονάει αυτός ο αποχωρισμός, αλλά το κόστος είναι μικρό. Άλλωστε κάποια στιγμή ο αποχωρισμός θα γίνει, έτσι επιβάλλει η πραγματικότητα.
Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε και τη μητέρα. Όταν είναι εκείνη ο αποκλειστικός φροντιστής διαλύεται, εξαντλείται, θα πάθει κατάθλιψη, μπορεί να αναπτύξει φοβίες ή πανικούς, μπορεί να γίνει υπερπροστατευτική και εν τέλει θα γίνει κακή μάνα.
Αυτό που χρειάζεται να καταλάβουμε είναι ότι κάθε φορά που η μητέρα φροντίζει, αγκαλιάζει, ταΐζει, καθαρίζει το βρέφος γίνεται η ισχυρότερη σύνδεση της ζωής του.
Όταν το βρέφος πεινάει, κρυώνει ή νιώθει μόνο, το νευρικό σύστημα ταλαντώνεται. Είναι μεγάλος ο ψυχικός πόνος, το νευρικό σύστημα δεν αντέχει εκείνη τη στιγμή, μοιάζει με τον θάνατο. Για αυτό όταν ένα μωρό κλαίει, πρέπει γρήγορα να αποκαταστήσουμε τον τρόμο του, να ικανοποιήσουμε τις ανάγκες του. Έτσι φεύγει από τον απόλυτο θάνατο και πάει στον παράδεισο μέσα από την ικανοποίηση των αναγκών του.
Η απουσία της μητέρας του ισοδυναμεί για αυτό με θάνατο. Γρήγορα εκείνη αποκτά αξία ανυπολόγιστη, δεν θέλει να την χάσει γιατί ξέρει ότι μέσω αυτής αποφεύγει τον θάνατο, την χρειάζεται για να επιβιώσει, άρα πρέπει να την κρατήσει ευχαριστημένη, και για να την κρατήσει ευχαριστημένη πρέπει να της χαμογελάσει και σιγά σιγά να αρχίσει να προσαρμόζεται στα θέλω της.
Επομένως, κάθε μωρό προσαρμόζεται γρήγορα στα θέλω της μαμάς του;
Ναι.
Και μελλοντικά στα θέλω του συντρόφου, για να μην τον χάσει;
Ναι. Κάπως έτσι μαθαίνουμε όλοι ότι πρέπει να ευχαριστούμε τους άλλους για να μην φύγουν.
Άρα το μωρό είναι χειριστικό;
Όχι. Όλα αυτά είναι αντανακλαστικά για την επιβίωσή του. Είναι θέμα μάθησης. Κλαίει για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες του. Προφανώς, τον πρώτο καιρό είναι απαραίτητο να ικανοποιούμε τις ανάγκες του άμεσα, για να βιώσει ασφάλεια. Όσο μεγαλώνει είναι σημαντικό να αρχίζουμε να βάζουμε κάποια όρια, έτσι ώστε να μάθει να διαχειρίζεται τις ματαιώσεις. Αν συνεχίσουμε κάθε φορά που κλαίει ένα παιδάκι να του κάνουμε το χατίρι, δεν το αφήνουμε να μεγαλώσει και να μάθει να διαχειρίζεται τις ματαιώσεις. Δεν επιτρέπουμε στο Εγώ του να αναπτυχθεί. Εάν όμως το Εγώ δεν μεγαλώσει, μπορεί να καταλήξει στην καταστροφή.
Επειδή το Εγώ και η συνείδησή μας είναι συγκοινωνούντα δοχεία, όσο πιο σκληρή είναι η συνείδησή μας, τόσο πιο χαμηλό το Εγώ. Είναι σημαντικό το παιδί σιγά σιγά να αναγνωρίζει τα συναισθήματά του, να ξέρει τι αισθάνεται και να μπορεί να διαχειρίζεται μια ματαίωση. Αν δεν το μάθει αυτό, δεν θα μάθει να διαχειρίζεται τις ματαιώσεις ούτε ως ενήλικας.
Γιατί είναι τόσο σημαντικό να μάθουμε να διαχειριζόμαστε τις ματαιώσεις;
Γιατί η ζωή είναι μια διαρκής ματαίωση.
Η πρώτη ματαίωση είναι το ξυπνητήρι που μας ξυπνά το πρωί για να ζήσουμε σε έναν κόσμο γεμάτο ματαιώσεις. Όλη μέρα ματαιώσεις βιώνουμε. Ακόμα και το να μην βρίσκουμε θέση να παρκάρουμε το πρωί που φτάνουμε στη δουλειά μας, ματαίωση είναι. Η ευτυχία του ανθρώπου είναι να μάθει να διαχειρίζεται τις ματαιώσεις. Η διαχείριση ή μη διαχείριση των ματαιώσεων μας κάνει και αισθανόμαστε ευτυχισμένοι ή δυστυχισμένοι.
Ένα αυξανόμενο ποσοστό ανδρών και γυναικών αργούν πάντως να κάνουν παιδιά. Το επιβεβαιώνουν και οι στατιστικές. Θεωρείτε ότι είναι θέμα ανωριμότητας; Ότι προτιμούν να αποκτήσουν παιδιά, όταν νιώσουν πιο ώριμοι;
Για ένα κομμάτι του πληθυσμού πράγματι είναι θέμα ανωριμότητας. Συνειδητά ή ασυνείδητα θέλουν να παραμείνουν εκείνοι το αιώνιο παιδί της οικογένειας. Υπάρχει κι ένα ποσοστό που συνειδητοποιημένα δεν θέλουν να κάνουν παιδιά. Δεν χρειάζεται να κάνουμε όλοι παιδιά και δεν θα έπρεπε να κάνουν όλοι παιδιά, γιατί δεν είναι όλοι κατάλληλοι για γονείς.
Αν μια γυναίκα ακολουθήσει το βιολογικό της ρολόι που λέει ότι η γονιμότητα είναι στο καλύτερο της χρονικό σημείο στα είκοσι και κάνει τότε παιδί;
Δεν είμαι σίγουρος ότι θα είναι καλή μητέρα, γιατί στα είκοσι δεν έχει καταλήξει στο ποιά είναι και τι θέλει.
Άρα θεωρείτε σοφό το ότι οι γυναίκες καθυστερούν την μητρότητα για αργότερα;
Ναι, φυσικά. Μια γυναίκα στα 35 μπορεί να είναι πιο ώριμη σχετικά με το γιατί θέλει παιδί.
Υπάρχουν όμως και ανώριμοι γονείς σε οποιαδήποτε ηλικία. Σωστά;
Ναι, γονιός με κυρίαρχο παιδικό εγκέφαλο, που είναι στην ουσία ο ίδιος παιδί, δεν μπορεί να μεγαλώσει ένα άλλο παιδί χωρίς να δημιουργήσει ένα ενοχοποιημένο ον.
Συμφωνείτε με την παράταση γονιμότητας, που με βάση την νέα νομοθεσία επιτρέπει σε μια γυναίκα να κάνει εξωσωματική για να αποκτήσει παιδί μέχρι την ηλικία των 54 χρόνων;
Ένα πράγμα θα πω. Το να κάνεις παιδί στα 54 σημαίνει ότι στα δύσκολα χρόνια της εφηβείας ο γονιός θα είναι πάνω από 70 χρόνων, με ό,τι αυτό συνεπάγεται σε ζητήματα ενέργειας, υγείας, ικανότητας να καταλάβει την νέα γενιά κλπ. Τα συμπεράσματα δικά σας.
Ο αριθμός των γυναικών πάντως που καταφεύγει στη λύση του δότη σπέρματος, επειδή δεν βρήκε ποτέ τον κατάλληλο σύντροφο, αυξάνεται. Ποιο είναι το σχόλιό σας πάνω σε αυτό;
Ότι ανεξάρτητα από το αν αναγκαστούν να στραφούν σε αυτή την επιλογή, δεν θα πρέπει να εγκαταλείψουν την προσπάθεια για μια ποιοτική συντροφική σχέση. Θεωρώ ότι η αυξανόμενη τάση που περιγράφετε μπορεί να είναι και δείκτης απροθυμίας για σχέση. Γενικότερα, ας μην ξεχνάμε ότι ζούμε σε μια εποχή που οι σχέσεις πάσχουν.
Ολοκληρώνοντας να ξεκαθαρίσαμε ότι το άλλο μας μισό δεν είναι τελικά κάποιος χειριστικός σύντροφος. Δεν θεωρείτε πρόβλημα τους χειριστικούς συντρόφους στις σχέσεις των ανθρώπων;
Υπάρχει κάτι χειρότερο από τον χειριστικό σύντροφο. Το χειριστικό κομμάτι του εαυτού μας, όπως αναλύσαμε πιο πάνω. Αν δουλέψουμε αυτό μας το κομμάτι, το πιθανότερο είναι ότι δεν θα μπλέξουμε ποτέ με χειριστικούς συντρόφους. Ή θα τους αναγνωρίσουμε σύντομα και θα απομακρυνθούμε από αυτούς.
Να σας ρωτήσω κάτι τελευταίο.
Ποια είναι η άποψή σας για το family bed; Μια τάση που φαίνεται ότι ενθαρρύνεται πλέον από κάποια μερίδα γονιών και ειδικών;
Δεν υποστηρίζω την πρακτική το μωρό ή μικρό παιδί να κοιμάται στο κρεβάτι ή δωμάτιο των γονιών.
Όσο πιο σαγηνευτική είναι η συμπεριφορά του γονιού, τόσο πιο έντονη είναι η σεξουαλική διέγερση του παιδιού.
Είναι σαγήνη από τον γονιό να κοιμίζει στο κρεβάτι του το παιδί του. Σπάνιο ένα παιδί που κοιμόταν στο ίδιο δωμάτιο, πόσο μάλλον κρεβάτι με τους γονείς του, να μην έχει
και σύγχυση για τη σεξουαλικότητά του. Θα ακούσει τους γονείς τους να ψιθυρίζουν, να τσακώνονται, να μιλούν, να κάνουν σεξ. Και φυσικά κάποια στιγμή θα του πουν, τώρα ήρθε η ώρα να πας σε άλλο δωμάτιο, πράγμα που είναι εξαιρετικά τραυματικό για το παιδί, που έχει μάθει να απολαμβάνει τη συνεύρεση με τον γονιό του. Είναι ακόμα πιο τραυματικό όταν (όπως γίνεται συνήθως) αυτή η ‘’εκδίωξη από τον παράδεισο‘’ γίνεται με την έλευση του δεύτερου παιδιού.
Θεωρώ ότι το μωρό από το μαιευτήριο θα πρέπει να οδηγηθεί από την πρώτη μέρα στο δωμάτιό του, για να έχει υγιή εξέλιξη, με γονείς που ανταποκρίνονται άμεσα στις ανάγκες του.
Who is Who
Ο Δρ. Μιχάλης Χαντάς γεννήθηκε στην Αθήνα. Έκανε τις σπουδές του εξ ολοκλήρου στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, λαμβάνοντας το πτυχίο Ψυχολογίας από το Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, στη Φιλαδέλφεια (U.Of. PA). Στη συνέχεια έλαβε το διδακτορικό του στην Κλινική Ψυχολογία από το Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης, εξειδικευμένος στο μετατραυματικό στρες και στη χρήση ουσιών στο Veterans Hospital της Νέας Υόρκης. Έχει διδάξει σε Αμερικανικά κολέγια και έχει δημοσιεύσεις σε έγκριτα Αμερικανικά επιστημονικά περιοδικά. Στην Ελλάδα, μεταξύ άλλων, έχει διατελέσει διευθυντής της πρώτης SOS γραμμής, ενώ ήταν από τους πρωτεργάτες της δημιουργίας του πρώτου συμβουλευτικού κέντρου για φοιτητές. Από το 1984 μέχρι και σήμερα εργάζεται ιδιωτικά κάνοντας ατομική και ομαδική ψυχοθεραπεία καθώς και σεμινάρια αυτογνωσίας και αυτοβελτίωσης.
Από τις Εκδόσεις Αρμός κυκλοφορούν τα βιβλία: «Σκέπτομαι… μα δεν υπάρχω», Αρμός, 2012, «Ψυχολογικές παγίδες», Αρμός, 2014, «Μαμά μπαμπά πόσο Εγώ μου έχτισες;», Αρμός, 2018, «Το άλλο μου μισό με κάνει ό,τι θέλει…,», Αρμός, 2021
Λίγα λόγια για το βιβλίο
«To άλλο μου μισό με κάνει ό,τι θέλει»
– ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ
Ένα βιβλίο ψυχολογίας βασισμένο σε στέρεη επιστημονική γνώση, συνδυασμένη με 40 έτη εμπειρίας του Μιχάλη Χαντά στην ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία, που θα σας βοηθήσει να καταλάβετε καλύτερα τον εαυτό σας, ιδιαίτερα αν τον έχετε συλλάβει πολλές φορές να παίρνει αποφάσεις εις βάρος της προσωπικής σας ευτυχίας, να ανησυχεί υπερβολικά για τη γνώμη των άλλων, να νιώθει συχνά ή εύκολα απογοήτευση ή λύπη, ενοχές, τύψεις, αγωνία ή άγχος χωρίς κανέναν ιδιαίτερο λόγο, να αναβάλλει αλλαγές στη ζωή και να μην διεκδικεί να πάρει αυτό που θέλει ή χρειάζεται, να διαλέγει ακατάλληλους συντρόφους.
Το βιβλίο βοηθά με το περιεχόμενό του και πολλούς πρακτικούς τρόπους μέσα από πρωτότυπο τεστ και ενσωματωμένα βίντεο να μάθουμε το πώς και το γιατί ο άλλος μας εαυτός μάς αναγκάζει –χωρίς να το γνωρίζουμε– σε μια ζωή διαφορετική από αυτή που θέλουμε και αξίζουμε και τι πρέπει να κάνουμε για θετική αλλαγή.
