Θυρεοειδής και γονιμότητα
Ο θυρεοειδής αδένας
Ο θυρεοειδής είναι ένας μικρός αδένας σε σχήμα πεταλούδας με ανοιγμένα φτερά, ο οποίος πρωτο – περιγράφηκε από τον Έλληνα ιατρό Γαληνό. Βρίσκεται στη βάση του λαιμού, ακριβώς κάτω από το μήλο του Αδάμ, «αγκαλιάζοντας» την τραχεία από μπροστά και πλάγια.
Ο θυρεοειδής ρυθμίζει υρίως την παραγωγή, χρήση και αποθήκευση ενέργειας σε όλο το σώμα (διαδικασίες που είναι γνωστές σαν μεταβολισμός) και λειτουργεί σαν θερμοστάτης για όλα τα κύτταρα του οργανισμού. Έτσι, προβλήματα που σχετίζονται με τον θυρεοειδή είναι πολύ συνηθισμένα και επηρεάζουν πολλές πλευρές της ζωής μας. Υπολογίζεται ότι το 70% των γυναικών θα παρουσιάσει κάποια στιγμή στη ζωή τους σχετικό πρόβλημα.
Οι διαταραχές του θυρεοειδή
Οι βασικές διαταραχές του θυρεοειδή διαιρούνται σε μορφολογικές και λειτουργικές. Στις πρώτες ανήκουν οι ανατομικές διαταραχές, όπως η βρογχοκήλη (κάθε διόγκωση του θυρεοειδή αδένα), οι όζοι του θυρεοειδή (τοπικές διογκώσεις του αδένα) και τα νεοπλάσματα του θυρεοειδή (καλοήθη και κακοήθη). Στις δεύτερες υπάγονται ο υποθυρεοειδισμός, ο υπερθυρεοειδισμός και οι θυρεοειδίτιδες. Πολύ συχνά τα προβλήματα του θυρεοειδή εμφανίζονται μετά από έντονο σωματικό ή ψυχικό στρες.
Η κληρονομική προδιάθεση και η μόλυνση του περιβάλλοντος είναι οι κυριότεροι παράγοντες που διαταράσσουν τη σωστή λειτουργία του θυρεοειδή. Αν κάποιο άτομο πάσχει, τότε και τα παιδιά του έχουν 50% πιθανότητες να παρουσιάσουν κάποια στιγμή στη ζωή τους παρόμοιο πρόβλημα.
Τοξικές χημικές ενώσεις βρίσκονται παντού λόγω της αυξημένης μόλυνσης του περιβάλλοντος. Οι χημικές αυτές ενώσεις διαταράσσουν το ορμονικό σύστημα και αποκαλούνται ενδοκρινικοί διαταράκτες. Τέτοιες ουσίες λαμβάνουμε από τρόφιμα και τις συσκευασίες τους, φαρμακευτικά σκευάσματα, φυτοφάρμακα, λιπάσματα, καθαριστικά για το σπίτι, καλλυντικά, πλαστικά (ακόμα και μπουκάλια νερού), αντηλιακά, καθώς και από χημικά που χρησιμοποιούνται σε πολλά σχολικά είδη.
Υπογονιμότητα
Υπογονιμότητα θεωρείται η αδυναμία επίτευξης εγκυμοσύνης, με τακτικές επαφές χωρίς προφυλάξεις, μέσα σε 12 μήνες για ένα ζευγάρι όταν η γυναίκα είναι κάτω των 30 ετών ή 6 μήνες για ένα ζευγάρι όταν η ηλικία της γυναίκας ξεπερνάει τα 30 χρόνια.
Υπολογίζεται, βάσει των περισσότερων μελετών, ότι προβλήματα γονιμότητας επηρεάζουν το 15% με 20% όλων των ζευγαριών που προσπαθούν να πετύχουν εγκυμοσύνη.
Σωστή αντιμετώπιση της υπογονιμότητας ενός ζευγαριού είναι να αξιολογούνται και οι δύο σύντροφοι ταυτόχρονα, εφ’ όσον το πρόβλημα του ενός επηρεάζει και τον άλλον. Η συμμετοχή του γυναικείου και του ανδρικού παράγοντα στη δυσκολία επίτευξης εγκυμοσύνης είναι μοιρασμένη. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε ότι, με την πρόοδο της έρευνας και της τεχνολογίας που πλέον διαθέτουμε, μπορούμε να εντοπίζουμε πολύ συχνά την αιτία της αποτυχίας σύλληψης ή αποβολής. Συνήθως, συνυπάρχουν περισσότεροι του ενός παράγοντες, γι’ αυτό και η ακριβής διάγνωση, πριν από οποιαδήποτε διαδικασία, είναι πολύ σημαντική.
Διαταραχές θυρεοειδή και γονιμότητα
Συμπτώματα Υπερθυρεοειδισμού
Απώλεια βάρους
Αυξημένη εφίδρωση
Αύξηση κενώσεων
Αύξηση όρεξης
Δέρμα λιπαρό θερμό λείο και λεπτό
Διαταραχές περιόδου
Διαταραχές ύπνου
Διόγκωση θυρεοειδούς
Δυσανεξία θερμότητας
Εκδηλώσεις πανικού
Ελάττωση αριθμού σπερματοζωαρίων
Εξόφθαλμος
Μυϊκή αδυναμία
Νευρικότητα
Οστεοπόρωση
Ταχυκαρδία αρρυθμία
Τριχόπτωση
Τρόμος χεριών
Μέχρι το 1979 πιστεύαμε ότι ο θυρεοειδής δεν επηρεάζει τη λειτουργία των ωοθηκών, των όρχεων και των επινεφριδίων. Τότε δημοσιεύσαμε, για πρώτη φορά παγκοσμίως, την επίδραση των θυρεοειδικών ορμονών στους όρχεις και στα επινεφρίδια. Από τότε μέχρι σήμερα, χιλιάδες μελέτες έχουν αναδείξει τη σημασία των ορμονών του θυρεοειδή στη λειτουργία των ωοθηκών και των όρχεων και την επίδρασή τους στη γονιμότητα.
Υπερθυρεοειδισμός: Όταν ο θυρεοειδής λειτουργεί υπερβολικά, αυτό ονομάζεται υπερθυρεοειδισμός ή νόσος του Graves. Στον υπερθυρεοειδισμό το σώμα λειτουργεί πολύ πιο γρήγορα και καταναλώνει πολύ περισσότερη ενέργεια. Αντίστοιχα, αλλά ηπιότερα συμπτώματα, μπορεί να προκαλούνται και από έναν όζο που υπερλειτουργεί (τοξικό αδένωμα).
Μπορεί κάποιος να αισθάνεται πολύ πιο ζεστός από ότι οι υπόλοιποι, να ιδρώνει, να αισθάνεται νευρικότητα, κούραση και να χάνει βάρος χωρίς να κάνει δίαιτα. Αυτά τα συμπτώματα αναφέρονται στον διπλανό πίνακα.
Ο υπερθυρεοειδισμός προκαλεί διαταραχές της ωορρηξίας, απώλεια εγκυμοσύνης -στα αρχικά της στάδια- και αυξάνει την ποσότητα του αίματος της περιόδου.
Στον άνδρα ο υπερθυρεοειδισμός προκαλεί ελάττωση του αριθμού, της κινητικότητας και της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων, μαζί με μια συνολική μείωση του όγκου του σπέρματος.
Συμπτώματα Υποθυρεοειδισμού
Αναιμία
Άπνοια ύπνου, ροχαλητό
Απώλεια μαλλιών
Αύξηση βάρους
Βραδυκαρδία
Βραχνάδα φωνής
Διαταραχές μνήμης
Διαταραχές περιόδου
Διαταραχές προσοχής
Διόγκωση θυρεοειδούς
Δυσκοιλιότητα
Εύθραυστα νύχια
Κόπωση
Μειωμένα αντανακλαστικά
Μελαγχολία
Μυϊκοί πόνοι, κράμπες
Ξηρό δέρμα
Υπογονιμότητα
Υψηλή χοληστερίνη
Χαμηλή θερμοκρασία σώματος
Υποθυρεοειδισμός:
Όταν ο θυρεοειδής δεν παράγει όλες τις ορμόνες που χρειάζεται ο οργανισμός, αυτό λέγεται υπολειτουργία του θυρεοειδούς ή υποθυρεοειδισμός.
Τα συμπτώματα που μπορεί κάποιος να παρουσιάσει είναι η κούραση και η έλλειψη διάθεσης και ενέργειας, όπως αναλυτικά αναφέρεται στον διπλανό πίνακα.
Ο υποθυρεοειδισμός προκαλεί διαταραχές στη συχνότητα της περιόδου και της ωορρηξίας, προβλήματα στην εμφύτευση του εμβρύου και αποβολές στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης.
Η εξωσωματική επηρεάζει σημαντικά τη λειτουργία του θυρεοειδή, καθώς αυξάνονται τα επίπεδα των οιστρογόνων. Είναι σημαντικό, στη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, να ελέγχονται συχνά οι θυρεοειδικές ορμόνες και να προσαρμόζεται η αγωγή. Ο υποθυρεοειδισμός μειώνει την επιτυχία της εξωσωματικής γιατί επηρεάζει την ποιότητα των ωαρίων.
Στους άνδρες προκαλεί διαταραχές στύσης και ελάττωση κυρίως της φυσιολογικής μορφολογίας του σπέρματος.
Αυτοάνοση θυρεοειδίτιδα HASHIMOTO:
Είναι η πιο συχνή θυρεοειδίτιδα και η κύρια αιτία υποθυρεοειδισμού. Ο οργανισμός αναπτύσσει αντισώματα κατά δύο στοιχείων του θυρεοειδούς, τη θυρεοσφαιρίνη (anti-Tg) και τη θυρεοειδική υπεροξειδάση (anti-TPO), τα οποία είναι πολύ σημαντικά για τη φυσιολογική λειτουργία του θυρεοειδή. Η παρουσία θυρεοειδικών αυτοαντισωμάτων συνδέεται άμεσα με προβλήματα γονιμότητας και πρώιμες αποβολές, επηρεάζοντας τη διέγερση του θυρεοειδή από τη χοριακή γοναδοτροπίνη και δρώντας τοξικά στα κοκκιώδη κύτταρα των ωοθηκών. Κάποιες μελέτες θεωρούν επίσης ότι αποτελούν δείκτη γενικότερων ανοσολογικών προβλημάτων που συνδέονται με τη γονιμότητα.
Υποκλινικός υποθυρεοειδισμός:
Είναι μια κατάσταση του οργανισμού, όπου ενώ δεν υπάρχουν κλινικά συμπτώματα υποθυρεοειδισμού και οι τιμές των Τ3 και Τ4 ορμονών είναι φυσιολογικές στο αίμα, η TSH βρίσκεται στα ανώτερα φυσιολογικά όρια ή λίγο πιο πάνω. Είναι μια ηπιότερη μορφή υποθυρεοειδισμού και μπορεί να μη χρειαστεί να αντιμετωπιστεί εφ’ όσον δεν υπάρχει προοπτική εγκυμοσύνης.
Αναφορικά με την εγκυμοσύνη, οι κατευθυντήριες οδηγίες της Αμερικανικής Ένωσης Θυρεοειδή και της Αμερικανικής Ενδοκρινολογικής Εταιρείας είναι ξεκάθαρες: Τα φυσιολογικά όρια της TSH στην εγκυμοσύνη είναι 0,1 έως 2,5 mIU/L για το πρώτο τρίμηνο, 0,2 έως 3,0 mIU/L για το δεύτερο τρίμηνο και 0,3 έως 3,0 mIU/L για το τρίτο τρίμηνο.
Τον τελευταίο καιρό, υπάρχει μεγάλη διαμάχη στην ιατρική κοινότητα για το εάν οι μικρές ανωμαλίες της λειτουργίας του θυρεοειδή στον υποκλινικό υποθυρεοειδισμό σχετίζονται πραγματικά με προβλήματα γονιμότητας και αποβολές, και εάν η θεραπεία με θυροξίνη μειώνει αυτά τα προβλήματα. Η διαμάχη αυτή έγκειται επίσης στο εάν οι γυναίκες που προσπαθούν για εγκυμοσύνη, πρέπει να ξεκινούν θεραπεία με θυροξίνη όταν η TSH είναι μεγαλύτερη από 2,5 ή από 4 mIU/L. Δυστυχώς, δεν υπάρχουν προς το παρόν μεγάλες κλινικές μελέτες που να εξετάζουν εάν η θεραπεία με θυροξίνη βελτιώνει τα αποτελέσματα σε γυναίκες με πρόβλημα γονιμότητας.
Η Αμερικανική Ένωση Θυρεοειδή έχει εκδώσει σύσταση για χορήγηση θυροξίνης σε γυναίκες που προσπαθούν για εγκυμοσύνη με σκοπό να αποτρέψει την εξέλιξη του υποκλινικού σε πραγματικό υποθυρεοειδισμό μετά την επίτευξη της εγκυμοσύνης.
Η Αμερικανική Εταιρεία Αναπαραγωγικής Ιατρικής, με τα έως τώρα δεδομένα, προτείνει σε γυναίκες που προσπαθούν για εγκυμοσύνη τη χορήγηση θυροξίνης, όταν η TSH είναι πάνω από 4 mIU/L ή όταν η TSH είναι πάνω από 2,5 mIU/L και συνυπάρχουν θετικά αντιθυρεοειδικά αντισώματα.
Επομένως, με τα μέχρι σήμερα κλινικά δεδομένα, προτείνουμε τη χορήγηση θεραπείας σε γυναίκες με προβλήματα γονιμότητας, όπως φαίνεται στο διπλανό θεραπευτικό αλγόριθμο. Χορηγούμε θεραπεία με θυροξίνη εάν η TSH είναι πάνω από 2,5 mIU/L ή εάν συνυπάρχουν θετικά αντιθυρεοειδικά αντισώματα. Άλλωστε, η χορήγηση μικρών δόσεων θυροξίνης με στόχο τη μείωση της TSH από 4,0 σε 2,5 mIU/L δεν έχει καμία παρενέργεια σε γυναίκες που προσπαθούν να συλλάβουν.
Συστάσεις
Είναι πολύ σημαντικό, εάν προσπαθείτε για εγκυμοσύνη ή έχετε αντιληφθεί ότι είστε έγκυος, να προβείτε σε έλεγχο του θυρεοειδή. Ο σωστός έλεγχος περιλαμβάνει υπερηχογράφημα θυρεοειδή, μέτρηση ελεύθερης Τ4, ελεύθερης Τ3 και αντιθυρεοειδικά αντισώματα.
Διαταραχές του θυρεοειδή μπορούν να δυσκολέψουν τη γονιμότητα, αλλά θεραπεύονται. Να θυμάστε ότι κάθε περίπτωση είναι ξεχωριστή. Ο ειδικός θα σας κατευθύνει σε μια προσέγγιση προσαρμοσμένη σ’ εσάς και τις ανάγκες σας.
Σπύρος Παύλου
Ενδοκρινολόγος – Διαβητολόγος
Εξειδικευμένος σε θέματα γονιμότητας
