Δρ. Ιωάννης Γιακουμάκης
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος Αναπαραγωγής
Η απόκτηση απογόνων παίζει πολύ σημαντικό ρόλο για τον άνθρωπο. Τα ζευγάρια που για λόγους υγείας δεν είναι δυνατόν να αποκτήσουν παιδιά, καταφεύγουν στις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Μια από αυτές τις μεθόδους είναι και η Παρένθετη Μητρότητα.
Η επιλογή του προγράμματος παρένθετης μητέρας αποτελεί μονόδρομο για πολλές γυναίκες σε ολόκληρο τον κόσμο. Ως επί το πλείστον, αφορά γυναίκες που έχουν υποστεί υστερεκτομή, γυναίκες που έχουν υποβληθεί σε ακτινοβολία ή χημειοθεραπεία ή γυναίκες που πάσχουν από χρόνιες ασθένειες, όπως η νεφρική ανεπάρκεια.
Τι προβλέπει ο νόμος για την παρένθετη μητρότητα;
Σύμφωνα με το άρθρο 1458 ΑΚ, όπως αυτό τροποποιήθηκε με τον Ν. 3089/02 για την “Ιατρική υποβοήθηση στην ανθρώπινη αναπαραγωγή”, η μεταφορά στο σώμα άλλης γυναίκας γονιμοποιημένων ωαρίων, ξένων προς την ίδια, και η κυοφορία από αυτήν, επιτρέπεται με δικαστική άδεια που παρέχεται πριν από τη μεταφορά, εφόσον υπάρχει έγγραφη και χωρίς αντάλλαγμα συμφωνία των προσώπων που επιδιώκουν να αποκτήσουν τέκνο και της γυναίκας που θα κυοφορήσει (καθώς και του συζύγου της, αν αυτή είναι έγγαμη).
Η γυναίκα που κυοφορεί και γεννά αποκαλείται “κυοφόρος” ή “φέρουσα”, και η γυναίκα που επιθυμεί το παιδί και έδωσε το γενετικό της υλικό (ωάριο) “γενετική” ή “κοινωνική” μητέρα. Σύμφωνα δε με τον Ν. 3305/05 (άρθρο 3) απαγορεύεται το ωάριο να προέρχεται από την “κυοφόρο”. Ωστόσο το ωάριο μπορεί να προέρχεται και από τρίτη γυναίκα.
Με την παραπάνω εξαίρεση, της προέλευσης δηλαδή του ωαρίου από την κυοφόρο-παρένθετη μητέρα, υπάρχουν οι εξής δυνατότητες: Το γονιμοποιημένο ωάριο να προέρχεται 1) από γενετικό υλικό του άτεκνου ζευγαριού που επιθυμεί την απόκτηση παιδιού, 2) από σπέρμα του συζύγου ή συντρόφου της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί και ωάριο τρίτης γυναίκας, 3) από ωάριο της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί και σπέρμα τρίτου δότη, και 4) από γενετικό υλικό τρίτων προσώπων.
Με γνώμονα την αρχή της προστασίας του συμφέροντος του παιδιού και τη νομική σύνδεσή του με τη γυναίκα που πραγματικά το επιθυμεί, μητέρα του τέκνου τεκμαίρεται η γυναίκα στην οποία δόθηκε η σχετική δικαστική άδεια.
Το Δικαστήριο παρέχει τη σχετική άδεια κατόπιν αίτησης της γυναίκας που επιθυμεί να αποκτήσει παιδί, εφόσον αφενός μεν αποδεδειγμένα αυτή είναι ιατρικώς αδύνατο να κυοφορήσει (δεν έχει μήτρα ή η μήτρα της έχει κάποιο πολύ σοβαρό πρόβλημα), αφετέρου δε η γυναίκα που προσφέρεται να κυοφορήσει είναι υγιής και σε κατάλληλη ηλικία. Επιπλέον, απαραίτητη προϋπόθεση που πρέπει να συντρέχει για να επιτραπεί η μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων στη μήτρα της παρένθετης, είναι να κατατεθεί η παραπάνω αίτηση, αλλά και να εκδοθεί η δικαστική άδεια πριν από τη μεταφορά των γονιμοποιημένων ωαρίων.
Στη χώρα μας επιτρέπεται σε έγγαμα ζευγάρια, σε ζευγάρια που ζουν σε ελεύθερη συμβίωση και σε ελεύθερες γυναίκες, υπό προϋποθέσεις, η παρένθετη και υποκατάστατη μητρότητα.
Με τη συμπλήρωση του ν. 3089/2002 με τον 3305/2005 ορίζεται ότι η ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή απαιτεί :
1. Ιατρική αδυναμία κυοφορίας της κοινωνικής μητέρας
2. Ηλικιακός περιορισμός της κοινωνικής μητέρας το 50ο έτος της ηλικίας της
3. Καταλληλότητα για κυοφορία της κυοφόρου
4. Τα γονιμοποιημένα ωάρια που εμφυτεύονται στη μήτρα της κυοφόρου να μην ανήκουν στην ίδια
5. Έγγραφη συμφωνία χωρίς αντάλλαγμα μεταξύ αφενός των κοινωνικών γονέων και αφετέρου της κυοφόρου, καθώς και του συζύγου της (αν είναι έγγαμη). Επιτρέπεται βέβαια η κάλυψη των εξόδων της κυοφόρου τα οποία μπορεί να σχετίζονται με ιατρική, νομική και ψυχολογική φροντίδα της παρένθετης μητέρας.
6. Αίτηση για παροχή δικαστικής άδειας της κοινωνικής μητέρας στο Πολυμελές Πρωτοδικείο της συνήθους διαμονής της αιτούσας ή της κυοφόρου με τη διαδικασία της εκούσιας δικαιοδοσίας.
Το 2014 ο Νόμος επέτρεψε να εμπλακούν στις διαδικασίες της παρένθετης μητρότητας και οι κάτοικοι του εξωτερικού.
Αυτή η αλλαγή διευκόλυνε το φαινόμενο του ιατρικού τουρισμού της αναπαραγωγής, μια που γονείς άλλων χωρών στις οποίες απαγορεύεται η παρένθετη μητρότητα μπορούσαν πλέον να προσφύγουν στην Ελλάδα, αφού ο Νόμος πλέον τους το επιτρέπει.
Η Ελλάδα έχει ευνοϊκή νομοθεσία συγκριτικά με άλλες Ευρωπαϊκές χώρες, και ήδη έχει αρχίσει να αναπτύσσεται ο “αναπαραγωγικός τουρισμός”.
Σε κάποιες ευρωπαϊκές χώρες υπάρχουν νόμοι που ρυθμίζουν την παρένθετη μητρότητα, όπως επίσης σε κάποιες πολιτείες της Αμερικής και την Αγγλία, υπάρχουν, όμως, και χώρες όπου δεν υπάρχει σχετική νομική ρύθμιση, όπως η Γερμανία, το Βέλγιο, η Δανία, η Ισπανία, η Ολλανδία, η Σουηδία, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Γαλλία, η Αυστρία, η Νορβηγία και η Ελβετία.
Η χώρα μας διαθέτει ένα από τα αρτιότερα και προοδευτικότερα νομοθετικά πλαίσια στην Ευρώπη και θα ήταν κρίμα αν δεν μπορέσουμε να εκμεταλλευτούμε ιατρικά και τουριστικά αυτό που απλόχερα μας παρέχει η νομοθεσία για την παρένθετη μητρότητα, αρκεί βέβαια να σεβόμαστε τον ίδιο τον Νόμο, αλλά και τα πλεονεκτήματα του.
Ο ιατρικός τουρισμός εστιάζει στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
- Η άριστη εξειδίκευσή μας στον τομέα της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής
2. Οικονομικοί λόγοι/χαμηλότερο το κόστος στη χώρα μας σε σχέση με πολλές άλλες χώρες
- Οι νομοθετικοί περιορισμοί σε άλλες χώρες που αναφέρθηκαν παραπάνω σε αντιδιαστολή με το προοδευτικό νομοθετικό πλαίσιο της Ελλάδας, όπου μεταξύ άλλων επιτρέπεται η κατάψυξη ωαρίων, η κατάψυξη ωοθηκικού ιστού, η προεμφυτευτική γενετική διάγνωση με ή χωρίς ιστοσυμβατότητα, η θεραπευτική αντιμετώπιση των μόνων άγαμων γυναικών και η παρένθετη μητρότητα.
Επιπλέον, η Ελλάδα αποτελεί έναν αγαπημένο προορισμό για διακοπές, χάρη στο υπέροχο βιοκλίμα της, τα όμορφα τοπία και τις φανταστικές παραλίες της κι όλα αυτά μέσα στον πλούτο των αρχαιολογικών και ιστορικών μνημείων.
Δρ. Ιωάννης Γιακουμάκης
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος Αναπαραγωγής
Διευθυντής Μονάδας Εξωσωματικής Μεσογειακό Ινστιτούτο Γονιμότητας
