Κωνσταντίνος Μακαρούνης - Ουρολόγος

Share on Social Media

Κιρσοκήλη: τι είναι και ποια η σχέση της με την Ανδρική Υπογονιμότητα;

Το 12–15% των σεξουαλικά ενεργών ζευγαριών έρχονται αντιμέτωπα με την υπογονιμότητα, ενώ η συμμετοχή του ανδρικού παράγοντα φτάνει μέχρι και το 50% των περιπτώσεων.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η ανδρική γονιμότητα φαίνεται (βάσει διαρκώς αυξανομένων μελετών) να παίζει έναν επιπλέον ρόλο και να αποτελεί επίσης αξιόπιστο δείκτη της ανδρικής υγείας. Δηλαδή έχει διαπιστωθεί πως άνδρες με υπογονιμότητα δε δυσκολεύονται μόνο να αποκτήσουν παιδί, αλλά έχουν επίσης και αυξημένο κίνδυνο διαφόρων σοβαρών νοσημάτων, όπως σακχαρώδης διαβήτης, καρδιαγγειακές παθήσεις και καρκίνος. Άμεση συνέπεια των παραπάνω είναι ο Ουρολόγος να ανάγεται σε θεματοφύλακα διερεύνησης και διαφύλαξης της ανδρικής υγείας.

Συχνά τα αίτια της ανδρικής υπογονιμότητας είναι αντιμετωπίσιμα και γι’ αυτό είναι καθοριστικής σημασίας η αναγνώριση και η κατανόηση των παθήσεων αυτών από τον εξειδικευμένο ιατρό. Κι αυτό γιατί -παρά την σπουδαία πρόοδο των μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής- στόχος του ειδικού δεν είναι απλώς η ανεύρεση σπερματοζωαρίων σε έναν υπογόνιμο άνδρα, αλλά κυρίως η μεγιστοποίηση του αναπαραγωγικού ανδρικού δυναμικού που θα επιτρέψει στο ζευγάρι την απόκτηση παιδιού με τη χρήση όσο γίνεται λιγότερο επεμβατικών τεχνικών υποβοήθησης και με τη μικρότερη δυνατή ιατρική, φαρμακευτική, ψυχολογική αλλά και οικονομική επίπτωση.

Τι είναι η κιρσοκήλη;

Στις αντιμετωπίσιμες αιτίες ανδρικής υπογονιμότητας κυρίαρχη θέση έχει η κιρσοκήλη.

Η κιρσοκήλη αποτελεί την πιο συχνή αιτία ανδρικής υπογονιμότητας και αφορά περίπου στο 40% των υπογόνιμων ανδρών με πρωτοπαθή υπογονιμότητα και περίπου στο 80% των ανδρών με δευτεροπαθή υπογονιμότητα. Ο διπλασιασμός της επίπτωσης της κιρσοκήλης μεταξύ ανδρών με πρωτοπαθή και δευτεροπαθή υπογονιμότητα υποδηλώνει μία προοδευτικά επιδεινούμενη επίπτωση στην ανδρική γονιμοποιητική ικανότητα.

Ο όρος κιρσοκήλη χρησιμοποιείται για να περιγράψει την κατάσταση στην οποία οι φλέβες (σπερματικές, κρεμαστήριες) που βρίσκονται πίσω και κάτω από τον όρχι και μέσα στο σακούλι που λέγεται όσχεο είναι πρησμένες και φουσκωμένες.

Οι φλέβες αυτές φυσιολογικά απομακρύνουν από τον όρχι το αίμα που είναι φτωχό σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά. Η διόγκωση (ή πρήξιμο) των φλεβών αυτών συμβαίνει κάθε φορά που το αίμα γυρνάει προς τα πίσω αντί να φύγει προς τα εμπρός (παλινδρόμηση), κυρίως κατά την αύξηση της ενδοκοιλιακής πίεσης ή την όρθια θέση του άντρα. Με άλλα λόγια, η κιρσοκήλη μοιάζει με τους γνωστούς κιρσούς που συχνά εμφανίζονται στα πόδια.

Με βάση τη βιβλιογραφία, ιατρικό ενδιαφέρον συγκεντρώνει μόνο η κλινική κιρσοκήλη, δηλαδή αυτή που είναι ψηλαφητή σε όρθια θέση από τον ιατρό.

Η κιρσοκήλη είναι αρκετά συχνή στον γενικό γόνιμο πληθυσμό (15 -18%) χωρίς να προκαλεί συνήθως συμπτώματα. Εμφανίζεται κατά κανόνα ανάμεσα στα δέκα και τα δεκαοκτώ έτη και μπορεί να επηρεάζει αρνητικά την ανάπτυξη του όρχι και το μέγεθός του. Πιο συχνά εμφανίζεται μόνο στα αριστερά, λόγω της ανατομικής ιδιαιτερότητας με την οποία η αριστερή φλέβα ενώνεται με την αριστερή νεφρική φλέβα. Σε ορισμένες περιπτώσεις αφορά και τους δυο όρχεις, ενώ πολύ πιο σπάνια εμφανίζεται αποκλειστικά στον δεξιό.

Στους υπογόνιμους άνδρες η κιρσοκήλη συχνά επηρεάζει την παραγωγή, την κινητικότητα, τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων, αλλά μπορεί να προκαλεί και αύξηση στον κατακερματισμό του γενετικού υλικού των σπερματοζωαρίων (sperm DNA fragmentation) μειώνοντας τη γονιμοποιητική αντρική ικανότητα. Αντίστοιχα σε ορισμένους άντρες μπορεί να υποβαθμίσει και την ενδροκρινή ορχική λειτουργία προκαλώντας μείωση της παραγόμενης τεστοστερόνης.

Πώς γίνεται η διάγνωση της κιρσοκήλης;

Κλινική εξέταση σε όρθια θέση όπου θα γίνει ψηλάφηση των διογκωμένων φλεβών ως «σακούλι με σκουληκάκια»
Έγχρωμο υπερηχογράφημα τρίπλεξ οσχέου Η κλινικά σημαντική κιρσοκήλη σχετίζεται με την υπερηχογραφική ανίχνευση πολλαπλών σπερματικών φλεβικών στελεχών με διάμετρο > 3 mm σε όρθια θέση και στη θέση Valsalva

Ποιες επιπλέον εξετάσεις πρέπει να γίνουν μετά τη διάγνωση;

Πλήρες σπερμοδιάγραμμα (για την ακρίβεια, 2 σπερμοδιαγράμματα με διαφορά 1-3 μήνες το πρώτο από το δεύτερο)
Διερεύνηση για την τυχόν παρουσία λοιμώξεων με καλλιέργεια σπέρματος ή/ και προστατικού υγρού
Ορμονικός έλεγχος (FSH, LH, τεστοστερόνη, προλακτίνη)
Μέτρηση της οξειδωτικής βλάβης και του κατακερματισμού του DNA
Λήψη ιστορικού γονιμότητας της συντρόφου (π.χ. ΑΜΗ)

Χρειάζεται να θεραπευτεί η κιρσοκήλη;

Η κιρσοκήλη συνήθως είναι ασυμπτωματική και δεν χρειάζεται θεραπεία ή χειρουργική διόρθωση, εκτός από τις ακόλουθες περιπτώσεις που θα πρέπει να συζητηθεί η κάθε μια ξεχωριστά με τους ασθενείς ώστε να εκτιμηθεί το όφελος από την επέμβαση.

Η κλασικότερη ένδειξη θεραπείας αποτελεί ο άνδρας με κλινική κιρσοκήλη, παθολογικό σπερμοδιάγραμμα και επιβεβαιωμένη υπογονιμότητα.

Η διόρθωση της κιρσοκήλης συχνά οδηγεί σε βελτίωση των αποτελεσμάτων της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής με αύξηση των κλινικών κυήσεων.

Τώρα πια προτείνεται η επέμβαση κιρσοκήλης σε περιπτώσεις αυξημένου κατακερματισμού DNA σπέρματος και αποτυχημένων προσπαθειών εξωσωματικής (αποτυχία γονιμοποίησης/εμφύτευσης, παλίνδρομες κυήσεις).

Ο κατακερματισμός του DNA των σπερματοζωαρίων (sperm DNA fragmentation) έχει συσχετισθεί με την καθυστέρηση σύλληψης, τις αποβολές στο πρώτο τρίμηνο και τις λιγότερες πιθανότητες εξωσωματικής.

Πώς θεραπεύεται η κιρσοκήλη;

Η χρήση της Μικροχειρουργικής θεωρείται “Gold Standard” από τη διεθνή ιατρική κοινότητα, επειδή σε έμπειρα χέρια αυξάνει τον αριθμό των φλεβών που απολινώνονται, ενώ δίνει τη δυνατότητα ανεύρεσης και διατήρησης των ορχικών αρτηριών και των λεμφαγγείων λόγω της υψηλής μεγέθυνσης που προσφέρει. Με τον τρόπο αυτό, η Μικροχειρουργική συμβάλλει καθοριστικά στη δραστική μείωση των υποτροπών και των επιπλοκών, ενώ ταυτόχρονα φαίνεται να αυξάνει σημαντικά και τα ποσοστά εγκυμοσύνης.

Συμπερασματικά

Η κιρσοκήλη αποτελεί ένα ιδιαίτερα συχνό νόσημα που, όμως, δε χρήζει πάντα θεραπείας, αλλά παρακολούθησης γιατί προκαλεί προοδευτική βλάβη.

Η προφυλακτική – προληπτική θεραπεία δε συστήνεται, αφού στην κιρσοκήλη δεν υπάρχουν ασφαλή προγνωστικά δεδομένα σχετικά με την πορεία της νόσου. Απαραίτητη προϋπόθεση για θεραπεία είναι η ύπαρξη υπογονιμότητας του ζεύγους, αλλά και το επαρκές υπόλοιπο γονιμότητας της γυναίκας (ηλικία, ΑΜΗ), ώστε να δοθεί χρόνος στο σπέρμα να βελτιωθεί (απαιτούνται τουλάχιστον 2 πλήρεις σπερματογενέσεις διάρκειας περίπου 6 μηνών) μετά την επέμβαση.

Τέλος, η μικροχειρουργική απολίνωση των σπερματικών φλεβών αποτελεί την ιδανική τεχνική για την αντιμετώπιση της κιρσοκήλης, επειδή εξασφαλίζει τα υψηλότερα ποσοστά εγκυμοσύνης με τις λιγότερες δυνατές επιπλοκές, αλλά απαιτεί ειδικά εκπαιδευμένους Ουρολόγους.