Περίπου μια στις δέκα γυναίκες πάσχει από ενδομητρίωση και δεν το γνωρίζει. Και συνήθως αρχίζει να μαθαίνει περισσότερα για τη μυστηριώδη αυτή πάθηση όταν δυσκολεύεται να συλλάβει στην προσπάθειά της να κάνει παιδί.
Ο δρ Ιωάννης Βασιλόπουλος, Μαιευτήρας – Χειρουργός, ειδικός στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή και Διευθύνων Σύμβουλος της Institute of Life στο ΙΑΣΩ, είναι ο ειδικός που επιλέξαμε για να ρίξει φως στο μυστήριο της σχέσης μεταξύ ενδομητρίωσης και υπογονιμότητας.
Κύριε Βασιλόπουλε, παρόλο που τα τελευταία χρόνια πολλά έχουν ειπωθεί για την ενδομητρίωση, μία γυναίκα που θα διαγνωστεί με την πάθηση δεν είναι πάντα σίγουρο ότι έχει καταλάβει τι συμβαίνει στο σώμα της και τι δεν πάει καλά με το σώμα της. Μπορείτε να μας περιγράψετε με απλά λόγια τι ακριβώς είναι η ενδομητρίωση;
Η ενδομητρίωση είναι μία συνήθως επώδυνη ασθένεια κατά την οποία αναπτύσσεται ιστός έξω από τη μήτρα. Ο ιστός αυτός είναι παρόμοιος με τον βλεννογόνο του εσωτερικού τοιχώματος της μήτρας, δηλαδή του ενδομήτριου, και μπορεί να αναπτυχθεί στην περιοχή της κοιλιακής χώρας, τις σάλπιγγες, τις ωοθήκες, τους συνδέσμους που υποστηρίζουν τη μήτρα ή ακόμα και στο έντερο. Η ακριβής αιτία αυτής της νόσου είναι άγνωστη και η ενδομητρίωση δεν μπορεί να προληφθεί. Και η αλήθεια είναι ότι είναι μια σιωπηλή νόσος.
Γιατί αποκαλείται σιωπηλή νόσος;
Γιατί δεν δίνει συμπτώματα παρά μόνο αν είναι σε προχωρημένη μορφή. Ο γυναικολόγος δεν μπορεί να διαγνώσει την ενδομητρίωση στο πλαίσιο του απλού γυναικολογικού check up. Χρειάζεται πιο εξειδικευμένη διερεύνηση για να γίνει η επιβεβαίωση της υποψίας ύπαρξης ενδομητρίωσης.
Και πότε τίθεται αυτή η υποψία;
Συνήθως όταν η γυναίκα προσπαθεί να συλλάβει και δεν τα καταφέρνει, ο γιατρός -μεταξύ άλλων- θα διερευνήσει και την πιθανότητα ύπαρξης ενδομητρίωσης.
Άρα, μια γυναίκα δεν μπορεί να καταλάβει ότι έχει ενδομητρίωση;
Αν και πολλές γυναίκες που έχουν ενδομητρίωση δεν παρουσιάζουν κανένα σύμπτωμα, εάν η διαταραχή προχωρήσει, συνήθως υπάρχουν συμπτώματα. Τα συμπτώματα μπορεί να είναι βαριά ή επώδυνη περίοδος, κοιλιακός πόνος ή κράμπες πριν και κατά τη διάρκεια της περιόδου, πόνος κατά τη διάρκεια ή μετά την ερωτική επαφή, επώδυνη ούρηση ή κενώσεις του εντέρου, διάρροια ή δυσκοιλιότητα, κούραση, φούσκωμα ή ναυτία.
Πολλές γυναίκες, όμως, υποτιμούν αυτά τα συμπτώματα ή δεν συζητούν για αυτά με τον γυναικολόγο τους και έτσι μπορεί να μείνουν αδιάγνωστες μέχρι την στιγμή που θα θελήσουν να γίνουν μητέρες και θα διαπιστώσουν ότι δυσκολεύονται.
Πώς και γιατί η ενδομητρίωση συνδέεται με την υπογονιμότητα;
Η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει υπογονιμότητα επειδή από τη φύση της η πάθηση επηρεάζει τη σύλληψη και την εξέλιξη της εγκυμοσύνης.
Μελέτες δείχνουν ότι 4 στις 10 γυναίκες με ενδομητρίωση αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Άλλωστε, η πάθηση είναι συχνή στις νεαρές γυναίκες αφού φαίνεται ότι ταλαιπωρεί το 5-10% των γυναικών αναπαραγωγικής ηλικίας.
Μπορείτε να μας εξηγήσετε πώς η ενδομητρίωση προκαλεί υπογονιμότητα;
Η ενδομητρίωση μπορεί να επηρεάσει τη γονιμότητα με τρεις τρόπους:
Ο πρώτος τρόπος είναι επειδή μπορεί να προκαλέσει απόφραξη σαλπίγγων. Η κυτταρική ανάπτυξη του ενδομητρικού ιστού μπορεί να μπλοκάρει τις σάλπιγγες και να εμποδίσει το ωάριο να κάνει την κανονική του πορεία κατά τη διάρκεια της ωορρηξίας.
Ένας δεύτερος λόγος είναι ότι μπορεί να προκαλέσει κύστες ωοθηκών. Οι κύστες αυτές εμποδίζουν τη διέλευση των ωαρίων και είναι επίσης δυνατόν να βλάψουν τις ίδιες τις ωοθήκες.
Τέλος, η ενδομητρίωση μπορεί να προκαλέσει πυελική τοξικότητα. Στειρότητα δηλαδή από ενδομητρίωση μπορεί να προκληθεί και από αλλαγές στο πυελικό περιβάλλον, το οποίο μετατρέπεται από φιλικό σε εχθρικό για τη συνάντηση του ωαρίου με το σπερματοζωάριο.
Μια γυναίκα με ενδομητρίωση δεν μπορεί ή δυσκολεύεται να μείνει έγκυος; Μπορείτε να μας το διασαφηνίσετε αυτό;
Το βέβαιο είναι ότι η εγκυμοσύνη είναι δυνατή όταν συνυπάρχει ενδομητρίωση, αν και μπορεί να μην είναι εύκολη.
Η πιθανότητα εμφάνισης υπογονιμότητας εξαρτάται από τη σοβαρότητα της ενδομητρίωσης.
Με την εξωσωματική μπορεί να ξεπεραστεί το πρόβλημα και μια γυναίκα με ενδομητρίωση να γίνει τελικά μητέρα;
Υπάρχει πιθανότητα να μην μπορεί να μείνει έγκυος λόγω της ενδομητρίωσης, μπορεί όμως και να συλλάβει τελικά. Ακόμα όμως κι αν επιτευχθεί γονιμοποίηση, η ενδομητρίωση μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα, όπως να μειώσει την ικανότητα εμφύτευσης του εμβρύου στο έδαφος της μήτρας και να αυξήσει τον κίνδυνο αποβολής. Γι αυτό, ακόμα κι αν αποφασίσουμε να προχωρήσουμε σε εξωσωματική γονιμοποίηση, πρέπει να έχουμε λύσει το πρόβλημα της ενδομητρίωσης πρώτα.
Και ποια είναι η θεραπευτική προσέγγιση για την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης;
Η λαπαροσκόπηση είναι η μέθοδος εκλογής για τη διάγνωση και την αντιμετώπιση της ενδομητρίωσης. Με τη λαπαροσκόπηση αφαιρούνται ανώδυνα και αναίμακτα οι ιστοί της ενδομητρίωσης.
Επομένως, η λαπαροσκοπική παρέμβαση και η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή μπορούν να βοηθήσουν στην επίτευξη εγκυμοσύνης στις γυναίκες με ενδομητρίωση.
Πόσο καιρό μετά από μια λαπαροσκοπική επέμβαση για τη θεραπεία της ενδομητρίωσης χρειάζεται να περιμένει μια γυναίκα για να προχωρήσει σε εξωσωματική;
Καταρχάς δεν είναι βέβαιο ότι θα χρειαστεί εξωσωματική. Μπορεί μετά τη λύση του προβλήματος της ενδομητρίωσης η γυναίκα να μείνει έγκυος με φυσική σύλληψη. Αν, όμως, έχει εκτιμηθεί ότι χρειάζεται εξωσωματική, καλό θα είναι περάσουν λίγοι μήνες από τη λαπαροσκόπηση πριν ξεκινήσουν οι προσπάθειες σύλληψης με υποβοηθούμενη αναπαραγωγή.
Από την εμπειρία σας πιστεύετε ότι θα χρειαστούν τελικά εξωσωματική γονιμοποίηση οι γυναίκες με ενδομητρίωση, προκειμένου να αποκτήσουν παιδί;
Υπολογίζεται ότι περίπου το ένα τρίτο των γυναικών που πάσχουν από ενδομητρίωση μπορούν να συλλάβουν φυσικά χωρίς καμία απολύτως θεραπεία.
Αλλά για τις υπόλοιπες γυναίκες που πάσχουν από ενδομητρίωση, η εξωσωματική γονιμοποίηση μπορεί να είναι η καλύτερη λύση. Απαιτείται, όμως, ένα προσεκτικό πλάνο, γιατί οι μέθοδοι υποβοηθούμενης αναπαραγωγής μπορεί να επηρεάσουν την ενδομητρίωση.
Προκειμένου να καταστεί δυνατή η εγκυμοσύνη για γυναίκες με ενδομητρίωση, γίνεται μια ολοκληρωμένη αξιολόγηση των ορμονών και του αποθέματος των ωοθηκών μαζί με διαγνωστικές εξετάσεις, οι οποίες παρέχουν ακριβή εικόνα για την κατάσταση της κάθε γυναίκας και το στάδιο της νόσου.
Οι γυναίκες με ενδομητρίωση που ξεκινούν εξωσωματική γονιμοποίηση παρακολουθούνται στενά από τον γιατρό τους, επειδή υπάρχει πιθανότητα τα φάρμακα γονιμότητας να προκαλέσουν συμπτώματα ενδομητρίωσης.
Είναι λόγος αποτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης η ενδομητρίωση;
Η εξωσωματική γονιμοποίηση έχει να επιδείξει υψηλά ποσοστά επιτυχίας, ακόμη κι όταν η γυναίκα επηρεάζεται από πολύπλοκες διαταραχές, όπως η ενδομητρίωση. Οπότε γενικά η πληροφορία που χρειάζεται να ξέρει κάθε γυναίκα που έχει διαγνωστεί με ενδομητρίωση είναι ότι τα προγνωστικά για το αν θα αποκτήσει παιδιά είναι αισιόδοξα.
Δρ Ιωάννης Βασιλόπουλος, Μαιευτήρας – Χειρουργός,
Ειδικός στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Διευθύνων Σύμβουλος της Institute of Life στο ΙΑΣΩ
