Πάρης Παπαχρήστος – Διαιτολόγος, Διατροφολόγος
Η υπογονιμότητα είναι ένα σημαντικό πρόβλημα δημόσιας υγείας, καθώς αφορά ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού σε όλο τον κόσμο. Η υπογονιμότητα παρουσιάζει ανοδικές τάσεις και στην Ελλάδα, καθώς ο αριθμός των ζευγαριών που δυσκολεύεται να συλλάβει έχει αυξηθεί τα τελευταία χρόνια. Παρά την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση ότι η υπογονιμότητα είναι, κυρίως, γυναικείας αιτιολογίας, είναι πλέον γνωστό ότι μπορεί να σχετίζεται τόσο με τη γυναίκα όσο και με τον άνδρα.
Αιτίες Ανδρικής Υπογονιμότητας
Οι κυριότερες αιτίες της ανδρικής υπογονιμότητας αφορούν γεννητικές ανωμαλίες, ενδοκρινικές διαταραχές, τοπικά νοσήματα του ουρογεννητικού συστήματος, περιβαλλοντολογικά αίτια, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν προστεθεί και παράμετροι του τρόπου ζωής, όπως η παχυσαρκία, η κακή ποιότητα διατροφής, η έλλειψη σωματικής δραστηριότητας, το κάπνισμα και το στρες.
Ο ρόλος της διατροφής
Τα τελευταία χρόνια, ο ρόλος της διατροφής στη γονιμότητα έχει κεντρίσει το επιστημονικό ενδιαφέρον, υποδεικνύοντας ότι οι διαιτητικές συνήθειες μπορούν να επηρεάσουν τη γονιμότητα. Σε επίπεδο θρεπτικών συστατικών, έχει δοθεί ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε αντιοξειδωτικά συστατικά, καθώς τα σπερματοζωάρια έχουν αυξημένη ικανότητα να παράγουν αντιδραστικά είδη οξυγόνου (ROS). Η βιταμίνη Ε, η βιταμίνη C, το σελήνιο και τα καροτενοειδή, μπορούν να διατηρήσουν την ακεραιότητα του DNA των σπερματικών κυττάρων και να βελτιώσουν την κινητικότητα και τη μορφολογία των σπερματοζωαρίων, προστατεύοντάς τα από το οξειδωτικό στρες.
Έχει, επίσης, φανεί ότι η συμπληρωματική χορήγηση ψευδαργύρου μπορεί να αυξήσει τον αριθμό των σπερματοζωαρίων, να βελτιώσει την κινητικότητα και τη μορφολογία του σπέρματος.
Επιπλέον, έχει δοθεί έμφαση και στη διαιτητική πρόσληψη λίπους, καθώς η σύσταση των κυτταρικών μεμβρανών των σπερματοζωαρίων σε λιπαρά οξέα είναι ιδιαίτερης σημασίας για την ομαλή λειτουργία τους, τονίζοντας τη σημασία της επαρκούς διαιτητικής πρόσληψης ω-3 και ω-6 λιπαρών οξέων.
Τέλος, η υπερβολική κατανάλωση αλκοόλ φαίνεται να επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα του σπέρματος.
Ομάδες Τροφίμων
Σε επίπεδο ομάδων τροφίμων, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, δημητριακών ολικής άλεσης, γαλακτοκομικών χαμηλών σε λιπαρά και ψαριού, φαίνεται να επιδρά προστατευτικά σε παραμέτρους του σπέρματος, ενώ η αυξημένη κατανάλωση κόκκινου κρέατος φαίνεται πως δρα επιβαρυντικά. Σε μία πρόσφατη μελέτη, βρέθηκε ότι η αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών (κυρίως πορτοκαλιών, ντομάτας και σκούρων πράσινων λαχανικών), πουλερικών, γάλακτος χαμηλού σε λιπαρά και θαλασσινών, συσχετίζεται με σημαντικά χαμηλότερο κίνδυνο εμφάνισης ασθενοζωοσπερμίας, ενώ, αντιθέτως, η κατανάλωση επεξεργασμένου κρέατος, πλήρων γαλακτοκομικών προϊόντων και γλυκών συσχετίστηκε με σημαντικά υψηλότερο κίνδυνο. Τα δεδομένα μιας πρόσφατης μελέτης υποδεικνύουν ότι η αυξημένη πρόσληψη φρούτων και δημητριακών επηρεάζει θετικά την κινητικότητα των σπερματοζωαρίων, ενώ η αυξημένη πρόσληψη δημητριακών ολικής άλεσης συσχετίστηκε με υψηλότερη συγκέντρωση σπερματοζωαρίων. Αντιθέτως, η κατανάλωση κόκκινου κρέατος συσχετίσθηκε αρνητικά με την πιθανότητα εμφύτευσης του εμβρύου.
Διατροφικά Πρότυπα
Στη διατροφή μας δεν καταναλώνουμε μεμονωμένα θρεπτικά συστατικά ή τρόφιμα, αλλά συνδυασμούς αυτών, με αποτέλεσμα τα τελευταία χρόνια η έρευνα να έχει επικεντρωθεί στο ρόλο των διατροφικών προτύπων στη γονιμότητα, που αποτυπώνουν καλύτερα τις μακροχρόνιες διαιτητικές συνήθειες. Σύμφωνα με τα αποτελέσματα μιας μελέτης, η προσκόλληση σε ένα «συνετό» διατροφικό πρότυπο, το οποίο χαρακτηριζόταν από υψηλή κατανάλωση ψαριού, κοτόπουλου, φρούτων, λαχανικών, οσπρίων και δημητριακών ολικής άλεσης, συσχετιζόταν θετικά με την προωθητική κινητικότητα των σπερματοζωαρίων. Ένα από τα πιο γνωστά διατροφικά πρότυπα είναι και η μεσογειακή δίαιτα, το οποίο φαίνεται να δρα προστατευτικά. Σύμφωνα με μια πρόσφατη μελέτη που διεξήχθη στην Ελλάδα σε 244 υπογόνιμα ζευγάρια, φάνηκε ότι οι άνδρες με τη χαμηλότερη προσκόλληση στη μεσογειακή διατροφή είχαν περίπου 2,6 φορές μεγαλύτερη πιθανότητα παρουσίας μη-φυσιολογικών τιμών συγκέντρωσης, ολικού αριθμού και κινητικότητας σπερματοζωαρίων, αντίστοιχα.
Συμπερασματικά, οι διαιτητικές συνήθειες που φαίνονται να επιδρούν θετικά στην ανδρική υπογονιμότητα είναι:
- Αυξημένη κατανάλωση φρούτων και λαχανικών
- Κατανάλωση δημητριακών ολικής άλεσης
- Κατανάλωση ημιάπαχων γαλακτοκομικών προϊόντων
- Μειωμένη κατανάλωση κόκκινου και επεξεργασμένου κρέατος και στροφή προς φυτικές πηγές πρωτεΐνης, όπως τα όσπρια και οι ξηροί καρποί
- Κατανάλωση άπαχης πρωτεΐνης, όπως ψάρι, κοτόπουλο, γαλοπούλα και αβγά
- Προσοχή στα τηγανητά τρόφιμα, τη ζάχαρη, τα πρόσθετα σάκχαρα και τα γλυκά
Χωρίς αμφιβολία, πέραν από τις ισορροπημένες διατροφικές συνήθειες, κρίνεται υψηλής σημασίας η διατήρηση ενός υγιούς σωματικού βάρους, ο δραστήριος τρόπος ζωής, η διαχείριση του στρες, η διακοπή του καπνίσματος και της μεγάλης έκθεσης σε ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία.
Πάρης Παπαχρήστος M. Sc.
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος,
Ιδρυτής του medNutrition.gr, Συγγραφέας
