Γεωργία Καπώλη
Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος MSc
Η γονιμότητα είναι πολύπλοκη και πολλοί παράγοντες μπορούν να παίξουν ρόλο στην ικανότητα ενός ατόμου ή ενός ζευγαριού να συλλάβει.
Τα τελευταία χρόνια, οι επιστήμονες έχουν διεξάγει περισσότερη έρευνα σχετικά με διατροφικά μοντέλα και συγκεκριμένα τρόφιμα που οι μελλοντικοί γονείς θα πρέπει να προσθέσουν ή να αφαιρέσουν από την καθημερινή διατροφή τους, προκειμένου να αυξήσουν τις πιθανότητες σύλληψης.
Όπως αποδεικνύεται, η καλή διατροφή είναι το κλειδί για τη γονιμότητα και για αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι ακόλουθες τροφές:
1. Κόκκινα & επεξεργασμένα κρέατα
Τα κόκκινα και επεξεργασμένα κρέατα (βόειο κρέας, μπέικον, αλλαντικά), καθώς και η συνολική υψηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης, μπορεί να σχετίζονται με μειωμένη γονιμότητα τόσο των ανδρών όσο και των γυναικών.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι άνδρες που κατανάλωναν μεγάλες ποσότητες επεξεργασμένου κρέατος είχαν χαμηλότερη ποιότητα, αριθμό και κινητικότητα σπερματοζωαρίων σε σύγκριση με εκείνους που κατανάλωναν πιο συχνά ψάρι.
Μια άλλη έρευνα εξέτασε το προφίλ υγείας 141 ανδρών που συμμετείχαν σε εξωσωματική γονιμοποίηση με τις γυναίκες συντρόφους τους, με μια διαδικασία που ονομάζεται ενδοκυτταροπλασματική έγχυση σπέρματος (ICSI). Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης μελέτης έδειξαν ότι το σπέρμα των ανδρών με τη συχνή πρόσληψη κόκκινου επεξεργασμένου κρέατος συνδέεται με χαμηλότερη πιθανότητα γονιμοποίησης των ωαρίων.
Ειδικότερα, όσοι έτρωγαν λιγότερες από 1,5 μερίδες επεξεργασμένων κρεάτων την εβδομάδα είχαν 28% περισσότερες πιθανότητες σύλληψης σε σύγκριση με τους άνδρες που έτρωγαν 4,3 μερίδες την εβδομάδα.
Ωστόσο, οι άνδρες που έτρωγαν τα περισσότερα πουλερικά είχαν 13% υψηλότερα ποσοστά γονιμοποίησης από τους άνδρες που έτρωγαν τη χαμηλότερη ποσότητα πουλερικών.
Τα κόκκινα και τα επεξεργασμένα κρέατα μπορεί επίσης να έχουν υψηλή περιεκτικότητα σε trans και κορεσμένα λιπαρά, τα οποία σχετίζονται με χαμηλότερη γονιμότητα.
Άλλες έρευνες υποδεικνύουν ότι η υψηλή πρόσληψη ζωικής πρωτεΐνης συνολικά μπορεί επίσης να σχετίζεται με επιδεινωμένα αποτελέσματα γονιμότητας.
Μια μελέτη διαπίστωσε ότι οι γυναίκες που ακολουθούσαν «δίαιτας γονιμότητας», οι οποίες περιελάμβαναν περισσότερες φυτικές πρωτεΐνες από ζωικές πρωτεΐνες, είχαν χαμηλότερα ποσοστά υπογονιμότητας λόγω διαταραχών ωορρηξίας.
Συνεπώς, η αντικατάσταση του κόκκινου επεξεργασμένου κρέατος με τροφές πλούσιες σε πρωτεΐνες φυτικής προέλευσης μπορεί να ωφελήσει τη γονιμότητα. Χαρακτηριστικά τέτοια παραδείγματα τροφών αποτελούν τα ακόλουθα τρόφιμα:
• τόφου
• τεμπέ
• φασόλια
• αρακάς
• φακές
• κινόα
• σπόροι chia
• ξηροί καρποί
2. Επεξεργασμένοι υδατάνθρακες
Ορισμένες μελέτες συσχετίζουν δίαιτες με υψηλή περιεκτικότητα σε επεξεργασμένους υδατάνθρακες – συμπεριλαμβανομένων τροφών με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη (GI) – με μετρίως μειωμένη γονιμότητα. Αυτός ο σύνδεσμος εμφανίζεται ισχυρότερος όταν η δίαιτα είναι επίσης χαμηλή σε φυτικές ίνες και υψηλή σε πρόσθετη ζάχαρη.
Εάν ένα τρόφιμο έχει υψηλό GI, αυτό σημαίνει ότι προκαλεί μια πιο σημαντική αύξηση του σακχάρου στο αίμα αφού το καταναλώσουμε, συγκριτικά με τρόφιμα που έχουν χαμηλότερο GI.
Μερικά παραδείγματα τροφών υψηλού GI περιλαμβάνουν αρτοσκευάσματα από λευκό αλεύρι (λευκά ψωμιά, λευκό ρύζι, ζύμες για πίτες, λευκά ζυμαρικά), σφολιάτες και γλυκά.
Είναι σημαντικό να τονίσουμε ότι η ύπαρξη υψηλού GI δεν είναι ένας παράγοντας που μειώνει τη γονιμότητα από μόνος του, αλλά λειτουργεί συνδυαστικά με τη διατροφή, η οποία χαρακτηρίζεται από χαμηλή περιεκτικότητα σε φυτικές ίνες, καθώς επίσης και υψηλή κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε πρόσθετη ζάχαρη (π.χ. γλυκά).
Μια ανασκόπηση μελετών διαπίστωσε ότι η αντικατάσταση τροφών με υψηλό γλυκαιμικό δείκτη με τροφές χαμηλότερου γλυκαιμικού δείκτη (δημητριακά/ ζυμαρικά ολικής αλέσεως, καστανό ρύζι, όσπρια, λαχανικά, ξηροί καρποί) μπορεί να βοηθήσει στη βελτίωση της γυναικείας γονιμότητας, ιδιαίτερα όταν τα συγκεκριμένα τρόφιμα αποτελούν μέρος μιας διατροφής πλούσιας σε φυτικές ίνες.
Οι φυτικές ίνες είναι ιδιαίτερα πλούσιες σε τρόφιμα όπως:
• ολόκληρα φρούτα και λαχανικά
• ξηροί καρποί και σπόροι
• όσπρια
• δημητριακά/ζυμαρικά ολικής αλέσεως
• κινόα
• αμάρανθος
• κεχρί
• βρώμη
• κριθάρι στη θέση του λευκού ρυζιού σε ορισμένα πιάτα και χρησιμοποιήστε 100% ψωμί ολικής αλέσεως αντί για λευκό ψωμί
3. Ροφήματα με ζάχαρη
Μια μελέτη μεταξύ 3.828 γυναικών ηλικίας 21-45 ετών και 1.045 ανδρών συντρόφων τους που σχεδίαζαν εγκυμοσύνη, ανέλυσε τις επιδράσεις στη γονιμότητα από την κατανάλωση ροφημάτων με ζάχαρη σε περιόδους έως και 1 έτος.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι άνδρες και οι γυναίκες που κατανάλωναν καθημερινά ροφήματα με ζάχαρη είχαν μειωμένη γονιμότητα.
Τα αναψυκτικά με ζάχαρη και τα ενεργειακά ποτά είχαν το χειρότερο αποτέλεσμα, σε σύγκριση με τα αναψυκτικά διαίτης και τους χυμούς φρούτων, τα οποία δεν είχαν σημαντική επίπτωση στη γονιμότητα.
Μια άλλη μελέτη διαπίστωσε ότι η υψηλότερη κατανάλωση σακχαρούχων αναψυκτικών συσχετίστηκε με χαμηλότερο συνολικό αριθμό ώριμων και γονιμοποιημένων ωαρίων, καθώς και εμβρύων υψηλής ποιότητας, μεταξύ των γυναικών.
Η κατανάλωση ροφημάτων και ποτών με ζάχαρη ήταν ανεξάρτητη από την περιεκτικότητα σε καφεΐνη και φάνηκε να σχετίζεται πιο αρνητικά με τη γονιμότητα συγκριτικά με τα καφεϊνούχα ροφήματα χωρίς προσθήκη ζάχαρης.
Μια μελέτη συνέκρινε τα αποτελέσματα της έγκαιρης πρόσληψης ποτών με καφεΐνη και σόδα με την προγραμματισμένη εγκυμοσύνη σε 3.628 γυναίκες στη Δανία.
Οι συγγραφείς διαπίστωσαν ότι η πρόσληψη καφεΐνης, που μετρήθηκε είτε ως τουλάχιστον 300mg καφεΐνης είτε 3 καφέδες την ημέρα, είχε μικρή επίδραση στη γονιμότητα. Αντίθετα, η καθημερινή κατανάλωση ροφημάτων και ποτών με ζάχαρη συσχετίστηκε με μειωμένη γονιμότητα.
4. Ορισμένα γαλακτοκομικά προϊόντα
Η περιεκτικότητα σε λιπαρά των γαλακτοκομικών προϊόντων φαίνεται να έχει επιδράσεις στη γονιμότητα με διαφορετικό τρόπο ανάλογα με το φύλο.
Ενώ τα γαλακτοκομικά προϊόντα με χαμηλά λιπαρά μπορεί να βελτιώσουν τη γονιμότητα στους άνδρες, τα πλήρη λιπαρά γαλακτοκομικά συνδέονται με το αντίθετο αποτέλεσμα. Η υψηλή συνολική κατανάλωση γαλακτοκομικών προϊόντων, όπως το τυρί και το γάλα, έχει συσχετιστεί με χαμηλότερη ποιότητα σπέρματος σε ορισμένες μελέτες.
Ωστόσο, ορισμένες έρευνες δείχνουν ότι τα γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά μπορεί να είναι τα καλύτερα για την υποστήριξη της ανδρικής γονιμότητας.
Αντίθετα, έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί σε γυναίκες που κατανάλωναν πλήρες γάλα έχουν δείξει βελτιώσεις στην ωορρηξία. Επιπλέον, οι γυναίκες που κατανάλωναν πλήρη λιπαρά γαλακτοκομικά προϊόντα τουλάχιστον μία φορά την ημέρα είχαν 25% χαμηλότερο κίνδυνο γονιμότητας από διαταραχές ωορρηξίας, σε σύγκριση με γυναίκες που έτρωγαν αυτά τα τρόφιμα λιγότερο συχνά, περίπου μία φορά την εβδομάδα.
Επιπλέον, οι γυναίκες που έτρωγαν περισσότερες από δύο μερίδες γαλακτοκομικών χαμηλών λιπαρών την ημέρα είχαν 85% περισσότερες πιθανότητες να εμφανίσουν υπογονιμότητα λόγω χαμηλής ωορρηξίας, σε σύγκριση με εκείνες που έτρωγαν γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά μόνο μία φορά την εβδομάδα.
Εντούτοις, απαιτείται περισσότερη έρευνα σχετικά με τις επιπτώσεις της κατανάλωσης γαλακτοκομικών στη γονιμότητα, αλλά η τρέχουσα έρευνα παρατήρησης υποδεικνύει ότι ορισμένα γαλακτοκομικά με πλήρη λιπαρά μπορεί να ωφελήσουν τη γυναικεία γονιμότητα, ενώ τα γαλακτοκομικά με χαμηλά λιπαρά ή καθόλου γαλακτοκομικά μπορεί να είναι καλύτερα για την ανδρική γονιμότητα.
5. Πρόχειρο φαγητό τύπου fast-food:
Η κατανάλωση τροφίμων πλούσιων σε trans λιπαρά (σφολιάτες, ζύμες για πίτες, προτηγανισμένες πατάτες, chips, burger, έτοιμο φαγητό) έχει επίδραση στο σώμα, παρεμβαίνοντας σε έναν κυτταρικό υποδοχέα που εμπλέκεται στη φλεγμονή, στο μεταβολισμό της γλυκόζης και στην ευαισθησία στην ινσουλίνη. Η ευαισθησία στην ινσουλίνη και ο κακός μεταβολισμός της γλυκόζης είναι οι ίδιοι παράγοντες που επηρεάζουν τη γονιμότητα των γυναικών που έχουν το σύνδρομο των πολυκυστικών ωοθηκών (PCOS).
Με κάθε 4 γραμμάρια trans λιπαρών οξέων που καταναλώνονται αντί για ω-6 λιπαρά οξέα, οι κίνδυνοι προβλημάτων γονιμότητας διπλασιάζονται. Δεν είναι δύσκολο να λάβουμε 4 γραμμάρια trans λιπαρών οξέων την ημέρα, ειδικά εάν τρώμε fast food και επεξεργασμένα τρόφιμα.
Προκειμένου να μειώσουμε την πρόσληψη των trans λιπαρών οξέων, είναι σημαντικό να ακολουθούμε τα εξής:
• Διαβάζουμε τις ετικέτες των τροφίμων και αποφεύγουμε τις τροφές που περιέχουν trans λιπαρά στα συστατικά
• Τρώμε ολόκληρα τρόφιμα στη φυσική τους κατάσταση
• Αποφεύγουμε τα fast food, τις τηγανιτές πατάτες, τα χάμπουργκερ, το τηγανητό κοτόπουλο, τα chips, τις σφολιάτες, τις έτοιμες ζύμες, τις προτηγανισμένες πατάτες, τα αλλαντικά
Τέλος, η βελτίωση της γονιμότητας ενισχύεται από την κατανάλωση τροφών πλούσιων σε μονοακόρεστα και πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, τα οποία μειώνουν τη φλεγμονή και την αντίσταση στην ινσουλίνη. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα ακόλουθα τρόφιμα: ελιές, ελαιόλαδο, αβοκάντο, θαλασσινά, ψάρια, ωμοί ανάλατοι ξηροί καρποί.
Γεωργία Καπώλη Κλινική Διαιτολόγος – Διατροφολόγος MSc
Πτυχιούχος Χαροκοπείου Πανεπιστημίου
Master of Science in Clinical Nutrition (University of Surrey)
Μέλος Επιστημονικής Ομάδας ΑΠΙΣΧΝΑΝΣΙΣ – ΛΟΓΩ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣ
Ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Διατροφολογικής Εταιρείας
Μέλος Πανελληνίου Συλλόγου Διαιτολόγων
