Φυσική Σύλληψη Και Γόνιμες Μέρες
Φυσική σύλληψη είναι αυτή κατά την οποία η εγκυμοσύνη επιτυγχάνεται χωρίς τη χρήση μεθόδων υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.
Η γνώση ορισμένων βασικών στοιχείων λειτουργίας του οργανισμού θα αυξήσει τις πιθανότητες σύλληψης για κάθε ζευγάρι.
Ο κύκλος μιας γυναίκας μπορεί να είναι σταθερός ή μη, και να κυμαίνεται από αρκετά βραχύς (π.χ. 23 ημέρες) έως αρκετά μακρύς (π.χ. 40 ημέρες). Πρώτη μέρα κύκλου θεωρείται η πρώτη μέρα της περιόδου της γυναίκας (με κανονική ροή αίματος). Κατά τη διάρκεια της εμβρυϊκής ζωής της γυναίκας, οι ωοθήκες της περιέχουν το μεγαλύτερο αριθμό ωοθυλάκιων, τα οποία κατά τη γέννησή της αριθμούνται σε μερικά εκατομμύρια και από εκείνη τη στιγμή και έπειτα αρχίζουν να μειώνονται. Κατά την διάρκεια του κύκλου ξεκινά -και στις δύο ωοθήκες της γυναίκας- η ωρίμανση αρκετών ωοθυλακίων, μόνο ένα ωστόσο είναι αυτό που θα επικρατήσει, θα αναπτυχθεί και θα διαθέσει το ωάριο προς γονιμοποίηση εκείνο το μήνα. Η ταχύτητα με την οποία εξαντλούνται τα ωοθυλάκια εξαρτάται από παράγοντες κληρονομικούς, αλλά και καθημερινούς, όπως στρες, κάπνισμα, εξωτερική καθημερινή ακτινοβολία, φάρμακα και σοβαρές παθήσεις.
Κατά την ωορρηξία, το ωάριο απελευθερώνεται από την ωοθήκη και το ωοθυλάκιο που το περιείχε εκκρίνει προγεστερόνη, μια ορμόνη που προετοιμάζει το εσωτερικό της μήτρας (ενδομήτριο) για πιθανή εγκυμοσύνη. Η ωορρηξία δεν είναι απαραίτητο να συμβαίνει κάθε μήνα και από διαφορετική ωοθήκη. Μπορεί να πραγματοποιείται πιο συστηματικά από τη μια ωοθήκη σε σχέση με την άλλη. Στο άμεσο χρονικό διάστημα μετά την ωορρηξία, η μήτρα είναι πιο δεκτική στην εμφύτευση του γονιμοποιημένου ωαρίου. Για να επιτευχθεί γονιμοποίηση, το ζευγάρι θα πρέπει να έχει τακτικές επαφές που να ξεκινούν από το τέλος της περιόδου της γυναίκας και μέχρι την ωορρηξία αυτής. Τα σπερματοζωάρια ανέρχονται από το γυναικείο κόλπο μέσω του τραχήλου (λαιμού της μήτρας) και της ενδομήτριας κοιλότητας και αφού τα περισσότερα από αυτά χαθούν στη διαδρομή, μερικές εκατοντάδες (τα γρηγορότερα και καλύτερα μορφολογικά), φτάνουν στη σάλπιγγα όπου και αναμένουν την ωορρηξία. Ένα από αυτά θα πετύχει να εισβάλει στο ωάριο και να το γονιμοποιήσει. Καταλαβαίνει λοιπόν κανείς πως οι παράγοντες που θα επηρεάσουν τη σύλληψη είναι ποικίλοι. Η ποιότητα και κινητικότητα του σπέρματος, η φυσιολογική μορφολογία των σαλπίγγων και φυσικά η ύπαρξη ωορρηξίας και καλής ποιότητας ωαρίου είναι κάποιοι από τους βασικότερους.
Όσον αφορά το σπέρμα, αυτό που πρέπει να γνωρίζουμε, είναι πως μπορεί να περιέχει σπερματοζωάρια τα οποία ζουν έως 3 ημέρες, γι’ αυτό και συνιστάται να υπάρχουν τακτικές επαφές, ώστε πάντα να υπάρχει σπέρμα στα «ρεζερβουάρ» των σαλπίγγων, έτοιμο να γονιμοποιήσει το ωάριο που θα απελευθερωθεί και ζει μόνο 24 ώρες. Άρα, οι επαφές ΠΡΙΝ την ωορρηξία είναι μείζονος σημασίας όσον αφορά τη σύλληψη. Μετά από την ωορρηξία –και λόγω της αύξησης της προγεστερόνης η τραχηλική βλέννα της γυναίκας αλλάζει και το περιβάλλον της μήτρας γίνεται πιο εχθρικό. Επίσης, όταν δεν υπάρχουν συχνές επαφές, τα σπερματοζωάρια κατά την εκσπερμάτιση έχουν χειρότερη μορφολογία και δυναμική. Οπότε, σε ό,τι αφορά τη σύλληψη, συστήνονται οι επαφές και πριν τις γόνιμες ημέρες, για την ανανέωση και βελτίωση της λειτουργικότητας του σπέρματος.
Όσον αφορά τη λειτουργία των σαλπίγγων, η σαλπιγγογραφία ελέγχει δυστυχώς μόνο τη διαβατότητά τους και όχι την εσωτερική μορφολογία τους, η οποία μπορεί να παίζει σημαντικό ρόλο στη σύλληψη, μιας και η γονιμοποίηση του ωαρίου πραγματοποιείται εκεί. Ως εκ τούτου, αν η γυναίκα έχει κάποιο ιστορικό εκτεταμένων χειρουργείων στην κοιλιά ή θυμάται περιστατικά με πυρετό και πόνο στην περιοχή αυτή από τα νεανικά της χρόνια, καλό είναι να συμβουλευτεί τον ιατρό της για επιπλέον εξετάσεις. Η καλή ποιότητα ωαρίου είναι κάτι που δεν μπορούμε να το εγγυηθούμε με καμία εξέταση. Το μόνο που γνωρίζουμε είναι πως με την πάροδο των ετών, η δυναμική των ωαρίων μιας γυναίκας διαφοροποιείται, όπως και (σε μεγαλύτερο βαθμό) η χρωμοσωμική τους σύσταση, γι’ αυτό και δεν προκύπτει εύκολα η εγκυμοσύνη και αυξάνονται τα ποσοστά αποβολών. Έτσι, ενώ στα 30 χρόνια περίπου τα 2/3 των ωαρίων είναι υγιή, στα 40 είναι τα μισά και στα 44 η πιθανότητα αποβολής εξαιτίας των παραπάνω φτάνει το 75%. Άρα, όσο η ηλικία αυξάνεται και η φυσική σύλληψη δεν προκύπτει εύκολα, συνιστάται να απευθυνόμαστε σε ειδικούς για περαιτέρω ελέγχους με πιο γρήγορους ρυθμούς.
Συχνή απορία των ζευγαριών σχετίζεται με τις γόνιμες μέρες της γυναίκας. Η ωορρηξία θα βοηθήσει στον υπολογισμό των γόνιμων ημερών, αλλά αυτό δεν πρέπει να αποτελεί πανάκεια και οι ερωτικές επαφές να περιορίζονται μόνο σ’ εκείνη την περίοδο. Αντιθέτως, επαφές θα πρέπει να υπάρχουν όλο το μήνα, κι αυτό επειδή η ψυχολογία του ζευγαριού πρέπει να είναι καλή, ώστε το στρες να μην επιδρά αρνητικά σε κάποιον από τους δυο. Η ωορρηξία διαρκεί 24 ώρες και οι γόνιμες μέρες ξεκινούν 3 ημέρες πριν μέχρι και 1 μέρα μετά την απελευθέρωση του ωαρίου. Ενώ το δεύτερο μισό του κύκλου μιας γυναίκας είναι σχεδόν πάντα σταθερό (14 ημέρες), το πρώτο μισό ενδέχεται να έχει μεγάλες διακυμάνσεις. Άρα, ενώ συνηθίζουμε να λέμε ότι ωορρηξία γίνεται τη 14η μέρα, αυτό ισχύει μόνο για γυναίκες που έχουν πάντα 28 ημέρες κύκλο, πράγμα σπάνιο.
Από πρακτικής άποψης, για να υπολογίσουμε την ημέρα της ωορρηξίας, αρκεί να αφαιρέσουμε από τη συνολική διάρκεια του κύκλου τον αριθμό 14. Μια γυναίκα που έχει 32 ημέρες κύκλο θα έχει ωορρηξία την 18η μέρα (32-14=18), σε αντίθεση με μια γυναίκα με 25 ημέρες κύκλο που θα κάνει ωορρηξία περίπου την 11η μέρα του κύκλου της (25-14=11).
Ένας δεύτερος τρόπος υπολογισμού των γόνιμων ημερών είναι η υπερηχογραφική παρακολούθηση, οπότε το επικρατές ωοθυλάκιο φτάνει τα 18-20 χιλ. και στις επόμενες 48 ώρες σπάει και τέλος, τις γόνιμες μέρες μπορούμε επίσης να τις υπολογίσουμε μετρώντας την ορμόνη LH με κιτ ωορρηξίας στα ούρα ή με λήψη αίματος. Τα κιτ ωορρηξίας είναι εύκολα στη χρήση, αλλά όχι πάντα ακριβή, και σε περίπτωση που δεν επιβεβαιώσουν την ωορρηξία, το ζευγάρι αγχώνεται πως δεν θα τα καταφέρει. Αντίθετα, η εξέταση αίματος είναι μεγάλης ακρίβειας, την οποία μπορεί να μεταφράσει μόνο κάποιος ειδικός, οπότε ιατρικοποιείται αυτόματα η διαδικασία και αυξάνεται το στρες. Παλαιότερα για τον υπολογισμό της ωορρηξίας γινόταν χρήση της θερμοκρασίας του σώματος, η οποία καταγραφόταν καθημερινά –με τον ίδιο τρόπο και την ίδια ώρα– και επιβεβαιωνόταν ότι έγινε ωορρηξία όταν η θερμοκρασία αυξανόταν κατά 0.5 βαθμούς. Αυτό όμως επιβεβαιώνει την ωορρηξία που ήδη έχει γίνει και δεν κατευθύνει στο πότε θα γίνει η επόμενη, ώστε να υπάρξουν επαφές τις «σωστές» μέρες.
Όποια λοιπόν πρακτική και να ακολουθήσει το ζευγάρι, μπορεί να έχει θετικές αλλά και αρνητικές παραμέτρους, οπότε μόνο η συχνή επαφή θα φέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Οι ειδικοί είναι παρόντες για να βοηθήσουν τη διαδικασία αυτή, να ενημερώσουν και να κατευθύνουν ανάλογα, κινητοποιώντας ζευγάρια που χρειάζονται διερεύνηση και υποβοήθηση, αλλά και αποφεύγοντας την ιατρικοποίηση διαδικασιών όπου η αυτόματη σύλληψη μπορεί να έρθει εύκολα.
Χριστίνα Ιωακειμίδου, MD, MRCOG, MSc,(Επισκεφθείτε το προφίλ του γιατρού)
Μαιευτήρας – Χειρουργός Γυναικολόγος
