fbpx
Επιλογή Σελίδας
Ο γιατρός που έχει συνδέσει το όνομά του με την εξωσωματική στην Ελλάδα

Ο Καθηγητής Ιωάννης Ε. Μεσσήνης είναι Μαιευτήρας Γυναικολόγος. Απέκτησε την ειδικότητα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας στην Αθήνα, ενώ εργάσθηκε και στο εξωτερικό (Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο) για συνολικά 6 έτη. Είναι κάτοχος πτυχίου Ιατρικής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Διδακτορικού Διπλώματος από το Πανεπιστήμιο Αθηνών, Υφηγεσίας από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων και δεύτερου Διδακτορικού Διπλώματος (Doctor of PhilosophyPhD) από το Πανεπιστήμιο Aberdeen του Ηνωμένου Βασιλείου.

Έχει διατελέσει Πρόεδρος της Ελληνικής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Εταιρείας και της Ελληνικής Εταιρείας Γυναικολογικής Ενδοκρινολογίας. Υπήρξε ο πρώτος Πρόεδρος του νεοϊδρυθέντος τότε – Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας, το οποίο οργάνωσε σύμφωνα με ευρωπαϊκές προδιαγραφές, ενώ διετέλεσε και Πρόεδρος του Α΄ Περιφερειακού Συστήματος Υγείας (ΠΕΣΥΠ) Κεντρικής Μακεδονίας. Επίσης, εκλέχθηκε Κοσμήτορας της Σχολής Επιστημών Υγείας και μετέπειτα Πρύτανης του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Σήμερα, είναι Ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας.

Σε διεθνές επίπεδο, διετέλεσε Πρόεδρος της Mediterranean Society of Reproductive Medicine (MSRM), μέλος του ΔΣ της European Society of Human Reproduction and Embryology (ESHRE), Αναπληρωτής Εκδότης (Associate Editor) του Human Reproduction (του σημαντικότερου ίσως ιατρικού περιοδικού παγκοσμίως στον τομέα της Αναπαραγωγής), ενώ είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής πολλών διεθνών περιοδικών και κριτής σε περισσότερα από 40 διεθνή επιστημονικά περιοδικά. Σήμερα, είναι ένας από τους Εκδότες (Section Editor) του διεθνούς περιοδικού Reproductive Biomedicine Online (RBMO), μέλος του ΔΣ του European Board and College of Obstetrics and Gynaecology (EBCOG), Πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Εξετάσεων Μαιευτικής και Γυναικολογίας του EBCOG καθώς και μέλος της Επιτροπής των Ευρωπαϊκών εξετάσεων Αναπαραγωγικής Ιατρικής (ESHRE/EBCOG).

Τα ερευνητικά του ενδιαφέροντα περιστρέφονται κυρίως γύρω από την Αναπαραγωγική Ενδοκρινολογία. Έχει συγγράψει περισσότερες από 230 ερευνητικές εργασίες σε διεθνή ιατρικά περιοδικά με κριτές και πολλά κεφάλαια σε ιατρικά βιβλία. Έχει δώσει επίσης περισσότερες από 300 διαλέξεις ως προσκεκλημένος ομιλητής στο εξωτερικό.
Δημιούργησε στη Λάρισα το κατά πολλούς αρτιότερο Πανεπιστημιακό Κέντρο Εξωσωματικής Γονιμοποίησης στην Ελλάδα, στα πλαίσια της Πανεπιστημιακής Μαιευτικής και Γυναικολογικής Κλινικής, της οποίας ήταν Διευθυντής για 20 χρόνια. 

 

Κύριε καθηγητά, σας ευχαριστούμε πολύ για τη συνέντευξη αυτή. Θα μπορούσατε αρχικά να μας πείτε λίγα πράγματα για τον εαυτό σας; Πού γεννηθήκατε και πώς μεγαλώσατε; 

Γεννήθηκα στην Καρυά Λευκάδας, ένα από τα ωραιότερα νησιά του Ιονίου και της Ελλάδας. Τελείωσα την πρώτη Δημοτικού στην Καρυά και στη συνέχεια μετακομίσαμε οικογενειακώς στην Αθήνα, όπου τελείωσα το Δημοτικό και το Γυμνάσιο/Λύκειο. Είναι γεγονός ότι ήμουνα «διαβαστερός» και από τους πρώτους μαθητές. 

 

Γνωρίζατε από μικρή ηλικία ότι θα γινόσασταν γιατρός; Πώς αποφασίσατε να ασχοληθείτε με την Ιατρική και συγκεκριμένα με τη Γυναικολογία;

Το ότι έγινα γιατρός προέκυψε στην πορεία. Αρχική μου σκέψη ήταν το Πολυτεχνείο, που ήταν της “μόδας” την εποχή εκείνη, αλλά ο θείος μου, αδελφός της μητέρας μου, που ήταν Στρατιωτικός γιατρός και Καθηγητής στη σημερινή Εθνική Σχολή Δημόσιας Υγείας (τότε Ανωτάτη Υγειονομική Σχολή), με κατηύθυνε προς την Ιατρική. Στις εισαγωγικές εξετάσεις ήμουνα 10ος σε σειρά επιτυχίας και σπούδασα και στα 6 έτη με υποτροφία του ΙΚΥ (Ίδρυμα Κρατικών Υποτροφιών). Αποφοίτησα από την Ιατρική Σχολή με βαθμό “Άριστα”. Η Μαιευτική και Γυναικολογία ήταν μία από τις προτεραιότητές μου. 

 

Εκπαιδευτήκατε για μεγάλο διάστημα στο εξωτερικό σε διάφορα νοσοκομεία. Γιατί επιλέξατε κάτι τέτοιο και πώς πιστεύετε ότι σας βοήθησε στην επαγγελματική σας πορεία; 

Ειδικεύτηκα στη Μαιευτική και Γυναικολογία στο Νοσοκομείο “Αλεξάνδρα” της Αθήνας. Η μετεκπαίδευσή μου στο εξωτερικό ήταν συνολικά κοντά στα 6 έτη, με 1 έτος στη Σουηδία (Uppsala) και τα υπόλοιπα στο Ηνωμένο Βασίλειο (Edinburgh και Aberdeen).  Αν και στο Aberdeen εργάσθηκα σε Πανεπιστημιακή θέση Senior Lecturer Μαιευτικής και Γυναικολογίας, η εξειδίκευσή μου ήταν πάντα η Ιατρική της Αναπαραγωγής και η Γυναικολογική Ενδοκρινολογία. Ο λόγος της μετεκπαίδευσής μου στο εξωτερικό ήταν διότι την εποχή εκείνη στην Ελλάδα υπήρχε μεγάλο έλλειμα εκπαίδευσης στα ειδικά αντικείμενα της ειδικότητάς μας. Τα κέντρα που επέλεξα ήταν από τα καλύτερα στην Ευρώπη και στον κόσμο, με διακεκριμένους Καθηγητές στο αντικείμενο της Αναπαραγωγής, όπως ο Elof Johansson, o David Baird και ο Allan Templeton. Η περίοδος εκείνη ήταν πολύ παραγωγική, τόσο από πλευράς εκπαίδευσης όσο και από πλευράς έρευνας και αποτέλεσαν τη βάση για τη μετέπειτα ερευνητική μου δραστηριότητα στην Ελλάδα.  

 

Είσαστε από τους πρωτοπόρους της εξωσωματικής στην Ελλάδα. Πώς βιώσατε εσείς προσωπικά εκείνα τα πρώτα χρόνια που μια καινούρια επιστημονική μέθοδος φαινόταν να αποτελεί επανάσταση για πάρα πολλά ζευγάρια που αδυνατούσαν να συλλάβουν με φυσικό τρόπο;

Όταν πήγα στο Εδιμβούργο, το 1984, είχε ήδη αρχίσει να εφαρμόζεται η μέθοδος της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Την εποχή εκείνη τις ωοληψίες τις πραγματοποιούσαμε με λαπαροσκόπηση. Ήταν μία πολύπλοκη διαδικασία, αφού είχε τύχει να λαπαροσκοπούμε την ίδια γυναίκα 3 ή 4 φορές μέσα σε λίγους μήνες. Στη συνέχεια στο Aberdeen, η διαδικασία άρχισε να απλοποιείται με τη χρήση των υπερήχων, αρχικά διακυστικά και για λίγο διάστημα διουρηθρικά και κατόπιν διακολπικά και γρήγορα εξελίχτηκε στη μέθοδο που εφαρμόζεται παντού σήμερα. Αν και αρχικά γινόντουσαν ωοληψίες σε φυσικό κύκλο, από το 1984 αρχίσαμε στο Εδιμβούργο τη χρήση γοναδοτροφινών (ορμονών) για τη διέγερση των ωοθηκών. Στην Ελλάδα επέστρεψα το 1990, οπότε άρχισε και η δραστηριότητά μου στον τομέα της εξωσωματικής στα Ιωάννινα, όπου υπηρετούσα ως Αναπληρωτής Καθηγητής στο εκεί Πανεπιστήμιο. Αρχικά, τη μέθοδο εφαρμόσαμε στον ιδιωτικό τομέα και στη συνέχεια δημιουργήσαμε το πρώτο Κέντρο στη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων.  

 

Είναι γνωστό ότι στήσατε μία από τις πρώτες μονάδες εξωσωματικής σε δημόσιο νοσοκομείο στην Ελλάδα, στην Πανεπιστημιακή Μαιευτική – Γυναικολογική Κλινική στη Λάρισα, η οποία και πήρε πιστοποίηση καλής λειτουργίας από την Ευρωπαϊκή Εταιρεία Ανθρώπινης Αναπαραγωγής και Εμβρυολογίας (ESHRE). Πόσο εύκολο ή δύσκολο ήταν αυτό και τι είδους εμπόδια χρειάστηκε να ξεπεράσετε; 

Η πρώτη Μονάδα σε δημόσιο Νοσοκομείο στην Ελλάδα λειτούργησε στο Νοσοκομείο “Αλεξάνδρα” της Αθήνας από τον σημερινό Καθηγητή και Διευθυντή Δημήτρη Λουτράδη. Επίσης, όπως προανέφερα, το 1992 λειτουργήσαμε τη Μονάδα στο Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Στη Λάρισα μετακόμισα από τα Ιωάννινα το 1995, αμέσως μετά την εκλογή μου στη θέση του Καθηγητή Μαιευτικής και Γυναικολογίας. Τη Μονάδα ανοίξαμε για πρώτη φορά στη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Λάρισας το 2002. Είναι σημαντικό ότι η Μονάδα έτυχε πιστοποίησης από την ESHRE σε συνεργασία με το EBCOG, της οποίας μέχρι σήμερα έχουν τύχει μόνο άλλες δύο Μονάδες, η μία στο Νοσοκομείο “Παπαγεωργίου” της Θεσσαλονίκης και η άλλη στο Νοσοκομείο “Αλεξάνδρα” της Αθήνας. Η αναγνώριση αφορά στη δυνατότητα αυτών των Κλινικών να εκπαιδεύουν Μαιευτήρες-Γυναικολόγους στο αντικείμενο της Αναπαραγωγής, που βεβαίως περιλαμβάνει και την εξωσωματική γονιμοποίηση. Κάποια εμπόδια για την πιστοποίηση δεν υπήρχαν, αφού η Κλινική πληρούσε όλες τις προϋποθέσεις. Προηγήθηκε η πιστοποίηση της Κλινικής στη Γενική Μαιευτική και Γυναικολογία από το EBCOG το 2009, που ήταν αναγκαία προϋπόθεση, και ακολούθησε  η πιστοποίηση της Μονάδας Εξωσωματικής. 

 

Μαζί με την μονάδα εξωσωματικής, ξεκινήσατε κι ένα πρόγραμμα για λήψη μεταπτυχιακού διπλώματος στην αναπαραγωγή. Ποιος ήταν ο στόχος αυτής της προσπάθειας; 

Πρόκειται για ένα πρόγραμμα μεταπτυχιακών σπουδών με τίτλο “Βιολογία της Αναπαραγωγής”, το οποίο λειτουργήσαμε για πρώτη φορά το 2006 και το οποίο εξακολουθεί να λειτουργεί και σήμερα με διευρυμένο περιεχόμενο. Το πρόγραμμα λειτουργεί στη Μαιευτική και Γυναικολογική Κλινική και στη Μονάδα Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής στο πλαίσιο των Μεταπτυχιακών Σπουδών του Τμήματος Ιατρικής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας. Οι απόφοιτοι του προγράμματος αποκτούν δίπλωμα (Master) και εξειδικευμένες γνώσεις στο αντικείμενο της Αναπαραγωγής. Το πρόγραμμα έχει διάρκεια 12 ημερολογιακών μηνών και η φοίτηση είναι υποχρεωτική. Αποτελεί ένα σημαντικό εφόδιο για τη μετέπειτα ενασχόληση με το αντικείμενο της Αναπαραγωγής και αρκετοί από τους αποφοίτους του προγράμματος εργάζονται σήμερα ως εμβρυολόγοι σε Κέντρα εξωσωματικής. 

 

Η εξωσωματική έχει κάνει άλματα από το 1978 που γεννήθηκε το πρώτο μωρό με τη μέθοδο αυτή. Ποιοι ήταν κάποιοι από τους σημαντικότερους σταθμούς στην πορεία της εξωσωματικής τα τελευταία 40 χρόνια; 

Πράγματι το 1978, με τη γέννηση του πρώτου παιδιού, άρχισε μία επιστημονική επανάσταση. Σταθμοί υπήρξαν πολλοί, όπως αρχικά η μετάβαση από το φυσικό κύκλο στον κύκλο διέγερσης με γοναδοτροφίνες. Σε αυτό βοήθησε πολύ και η τεχνολογία με την ανάπτυξη των ανασυνδυασμένων ορμονών. Επίσης, η εισαγωγή στα πρωτόκολλα διέγερσης των GnRH αναλόγων, δηλ. των αγωνιστών αρχικά και των ανταγωνιστών στη συνέχεια, για την πρόληψη της πρώιμης ωχρινοποίησης (κύματος της LH). Σημαντικός, όμως, σταθμός ήταν η “τυχαία” ανακάλυψη του ICSI, δηλ. της μικρογονιμοποίησης, η οποία έχει λύσει σε πολύ μεγάλο βαθμό το πρόβλημα του ανδρικού παράγοντα και εφαρμόζεται ευρύτατα. Σημαντικοί σταθμοί επίσης ήταν η εφαρμογή της κρυοκατάψυξης γενετικού υλικού και ιδιαίτερα η ταχεία μέθοδος (vitrification), καθώς και η προεμφυτευτική διάγνωση γενετικών νοσημάτων και χρωμοσωμικών ανωμαλιών στο επίπεδο του προ-εμβρύου.  

 

Και τώρα πού βρισκόμαστε; Ποια είναι η κατάσταση σήμερα στον τομέα της αντιμετώπισης της υπογονιμότητας; Ισχύει ότι σήμερα η επιστήμη μπορεί να δώσει λύσεις σχεδόν σε όλες τις περιπτώσεις υπογονιμότητας; 

Σήμερα υπάρχει λύση για τις περισσότερες περιπτώσεις υπογόνιμων ζευγαριών. Η διαγνωστική διαδικασία έχει διευρυνθεί, ώστε να βρίσκουμε το αίτιο και να προβαίνουμε στην κατάλληλη θεραπεία. Δυστυχώς, απόλυτα αιτιολογική αντιμετώπιση δεν είναι δυνατή, όμως η εξωσωματική γονιμοποίηση δίνει τη λύση στις περισσότερες των περιπτώσεων. Πρωτίστως, η προσπάθεια αφορά στη χρήση του γενετικού υλικού του ζευγαριού (ωαρίων και σπερματοζωαρίων). Έτσι, ενώ στο παρελθόν σε περιπτώσεις ανδρών με σοβαρού βαθμού ολιγοζωοσπερμία γινόταν χρήση σπέρματος δότη, σήμερα με τη μέθοδο ICSI χρησιμοποιούνται σπερματοζωάρια του συζύγου της γυναίκας. Με τον τρόπο αυτό, οι περιπτώσεις που είναι αναγκαία η χρήση σπέρματος δότη έχουν περιορισθεί δραστικά. Σημαντική είναι επίσης η δυνατότητα που παρέχει η μέθοδος της δωρεάς ωαρίων, έτσι ώστε γυναίκες με πρώιμη ωοθηκική ανεπάρκεια ή εμμηνόπαυση να μπορούν να τεκνοποιήσουν. 

 

Πώς βλέπετε το μέλλον; Τι μπορούμε να ελπίζουμε ότι θα δούμε τα επόμενα 5-10 χρόνια στην εξωσωματική;

Κατ’ αρχήν, η εξωσωματική έχει καθιερωθεί επιστημονικά και έχει εδραιωθεί στη συνείδηση του κόσμου ως μία πολύ σημαντική μέθοδος για την αντιμετώπιση της υπογονιμότητας. Η έρευνα κινείται σε διάφορα επίπεδα και ασφαλώς θα βοηθήσει στη διευκρίνιση αρκετών θεμάτων. Ένα παράδειγμα αποτελεί η μεταφορά γενετικού υλικού (πυρήνα) από το ωάριο μιας γυναίκας με μιτοχονδριακό νόσημα στο ωάριο μιας υγιούς δότριας γυναίκας. Η μέθοδος αυτή, αν και είναι ακόμη σε πειραματική φάση, ενδεχομένως να αποδειχθεί επωφελής. Γενικότερα, η επεξεργασία του γονιδιώματος (genome editing) στο ωάριο (ή στο σπερματοζωάριο) πριν τη γονιμοποίηση ή στο έμβρυο πριν τη μεταφορά του στη μήτρα μπορεί να βοηθήσει στην πρόληψη της μεταβίβασης γενετικών νοσημάτων. Κάτι τέτοιο βεβαίως, μέχρι να εφαρμοσθεί στην πράξη, χρειάζεται αρκετή έρευνα σε ανθρώπινα έμβρυα και ασφαλώς κατάλληλη προσαρμογή της νομοθεσίας. Επίσης, πρόοδος αναμένεται να προκύψει στη διαχείριση περιπτώσεων για διατήρηση της γονιμότητας. 

 

Στην ακαδημαϊκή σας καριέρα φτάσατε στην υψηλότερη βαθμίδα, ως Πρύτανης στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας κι εκεί κλείσατε έναν κύκλο. Παρ’ όλα αυτά, δεν απομακρυνθήκατε ποτέ από την Ιατρική. Πώς ζείτε το παρόν και τι προγραμματίζετε για το μέλλον; Με τι ασχολείστε μετά την συνταξιοδότησή σας;  

Η συνταξιοδότηση αφορά μόνο στη σχέση μου με το Πανεπιστήμιο, αφού είναι υποχρεωτική. Από την ιατρική, όμως, συνταξιοδοτείται κανείς όταν το αποφασίσει ο ίδιος. Έτσι, συνεχίζω να βλέπω ασθενείς και να πραγματοποιώ επεμβάσεις και ασφαλώς, όπως πάντα, εξακολουθώ να ασχολούμαι με την υπογονιμότητα και την εξωσωματική γονιμοποίηση. Δραστηριοποιούμαι επαγγελματικά στο ΙΑΣΩ Θεσσαλίας στη Λάρισα. 

 

Έχετε μιλήσει σε πολλά διεθνή συνέδρια, είστε κριτής σε πολλά διεθνή περιοδικά, είστε μέλος πολλών διεθνών οργανισμών και είστε πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής εξετάσεων για την ειδικότητα της Μαιευτικής και Γυναικολογίας (EBCOG). Με άλλα λόγια, έχετε έρθει σε επαφή με πάρα πολλούς γιατρούς από όλο τον κόσμο. Τελικά, κύριε καθηγητά, πιστεύετε ότι έχουμε καλούς γιατρούς στην Ελλάδα;  

Το επίπεδο της ιατρικής στην Ελλάδα είναι πολύ υψηλό, οι δε ιατροί είναι πλήρως κατηρτισμένοι. Αρκετοί έχουν κάνει εκπαίδευση ή μετεκπαίδευση σε μεγάλα κέντρα του εξωτερικού, ενώ υπάρχουν μεγάλες νοσοκομειακές μονάδες στη χώρα μας, τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές. Οι Ιατρικές Σχολές εκπαιδεύουν άριστα τους φοιτητές σε προπτυχιακό επίπεδο, ενώ παρέχουν και μεταπτυχιακή εκπαίδευση. Δυστυχώς, τα τελευταία χρόνια με την οικονομική κρίση που έπληξε τη χώρα μας, πολλοί ιατροί, μετά την αποφοίτησή τους, μεταναστεύουν στο εξωτερικό και ενδεχομένως δεν θα επιστρέψουν ποτέ. 

 

Και τι συμβαίνει σε σχέση με την παρεχόμενη ιατρική φροντίδα στη χώρα μας – ειδικά με τις υπηρεσίες υποβοηθούμενης αναπαραγωγής; Ποιο είναι το επίπεδο της χώρας μας σε σύγκριση με άλλες προηγμένες χώρες και κατά πόσο θα μπορούσαμε να γίνουμε κορυφαίος προορισμός ιατρικού τουρισμού;  

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι το κόστος της εξωσωματικής είναι υψηλό. Νομίζω, όμως, ότι το κράτος έχει φροντίσει αρκετά τα υπογόνιμα ζευγάρια, με κάλυψη των φαρμάκων και με παροχή ενός μικρού επιδόματος. Ασφαλώς, ο αριθμός των προσπαθειών που καλύπτονται από το κράτος είναι περιορισμένος, παρόλα αυτά έχει γίνει σημαντική πρόοδος. Βεβαίως, τα περισσότερα Κέντρα εξωσωματικής στη χώρα μας είναι ιδιωτικά, αλλά αυτό ισχύει σχεδόν για όλες τις χώρες του κόσμου. Το επίπεδο των παρεχόμενων υπηρεσιών στα Κέντρα εξωσωματικής είναι πολύ υψηλό και εφάμιλλο εκείνου σε προηγμένες χώρες. Επιπλέον, στη χώρα μας υπάρχει εμπεριστατωμένη νομοθεσία για τις μεθόδους υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, ενώ έχει θεσπισθεί και λειτουργεί η Αρχή για την Αναπαραγωγή, η οποία προβαίνει στην ελεγχόμενη αδειοδότηση των Κέντρων. Ο Ιατρικός τουρισμός έχει αρχίσει να βρίσκει έδαφος στη χώρα μας και στον τομέα της Αναπαραγωγής και μπορεί να συμβάλλει στην καταξίωση των προσφερόμενων υπηρεσιών διεθνώς, αλλά και να ενισχύσει την οικονομία μας. 

 

Καθώς πλησιάζουμε στο τέλος της συνομιλίας μας κ. Μεσσήνη, τι πιστεύετε ότι θα μπορούσε να κάνει το κράτος για να υποστηρίξει τα υπογόνιμα ζευγάρια και να διευκολύνει το όνειρο της απόκτησης ενός παιδιού;

Το κράτος θα μπορούσε να θεσπίσει μεγαλύτερη επιχορήγηση των ζευγαριών με κάλυψη περισσότερων προσπαθειών, αλλά και χορήγηση επιπλέον επιδομάτων για τα παιδιά που γεννιούνται με υποβοήθηση της αναπαραγωγής, αφού τα περισσότερα από αυτά τα ζευγάρια δεν θα κατάφερναν να τεκνοποιήσουν χωρίς βοήθεια. Παρόλες όμως τις δυσκολίες, τα ζευγάρια αυτά καταβάλλουν προσπάθεια και καταφέρνουν να φέρουν στον κόσμο ένα ή περισσότερα παιδιά και γι’ αυτό πρέπει να στηριχτούν, καθώς επίσης συμβάλλουν έτσι και στη μείωση της υπογεννητικότητας στη χώρα μας. 

 

Και μια τελευταία ερώτηση: Αν μπορούσατε να δώσετε δύο συμβουλές στα ζευγάρια που δυσκολεύονται να συλλάβουν, τι θα τους λέγατε; 

Η πρώτη συμβουλή είναι να έχουν αισιοδοξία και να μην απογοητεύονται σε ενδεχόμενη αποτυχία. Η πιθανότητα επιτυχούς θεραπείας αυξάνει με τον αριθμό των προσπαθειών. Επίσης, εφόσον η γυναίκα και ο άνδρας έχουν εδραιώσει τη σχέση τους ως ζευγάρι και είναι σίγουροι ότι θα επιδιώξουν κάποτε να αποκτήσουν παιδιά, να το κάνουν το συντομότερο δυνατόν. Η άποψη ότι “θα τακτοποιήσω πρώτα την καριέρα μου και στη συνέχεια θα σκεφθώ για οικογένεια” μπορεί να αποδειχθεί λάθος, αφού η αποτελεσματικότητα της εξωσωματικής μειώνεται με την ηλικία της γυναίκας. Σήμερα, με τη δυνατότητα που προσφέρει η κατάψυξη ωαρίων, θα ήταν χρήσιμο οι γυναίκες που σκοπεύουν να αναβάλουν την τεκνοποίηση, να καταφύγουν σε διαδικασία κατάψυξης ωαρίων τους σε νεαρότερη ηλικία. 

Κύριε Μεσσήνη, σας ευχαριστούμε πολύ για το χρόνο σας.