Πάντος Κωνσταντίνος
Μαιευτήρας – Χειρουργός – Γυναικολόγος
Σύμμαχος των γυναικών στη διατήρηση της γονιμότητας τους
Την τελευταία δεκαετία, στις οικονομικά ανεπτυγμένες χώρες παρατηρείται μία έντονη τάση αύξησης του μέσου όρου ηλικίας που οι γυναίκες αποκτούν το πρώτο τους παιδί.
Τόσο στην Ευρώπη όσο και στην Αμερική, το ποσοστό των γυναικών ηλικίας άνω των 35 ετών που προσπαθούν για πρώτη φορά να αποκτήσουν παιδί, αυξήθηκε σχεδόν κατά οκτώ φορές από το 1975 έως σήμερα.
Στη δημιουργία του φαινομένου αυτού συμβάλουν πολλοί κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες. Φαίνεται πως όλο και περισσότερο οι γυναίκες υιοθετούν έναν νέο τρόπο ζωής και επιλέγουν συχνά να εξασφαλίσουν την επιστημονική τους κατάρτιση, την οικονομική τους αυτονομία και την επαγγελματική τους πρόοδο προτού ξεκινήσουν τις προσπάθειες για σύλληψη. Τα παραπάνω, σε συνδυασμό με τις σημαντικές εξελίξεις που έχουν επιτευχθεί στον επιστημονικό κλάδο της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, οδηγούν σήμερα πολλές γυναίκες να επιζητούν τη γονιμότητα μετά τα 40 έτη.
Ωστόσο, παρά τις σημαντικές επιστημονικές εξελίξεις, η φύση θέτει τα δικά της όρια.
Μετά την ηλικία των 37 ετών μειώνονται δραματικά οι πιθανότητες επίτευξης φυσικής σύλληψης, ενώ αυξάνεται σημαντικά ο κίνδυνος απόκτησης παιδιού με σοβαρές χρωμοσωμικές ανωμαλίες και συγγενείς ανωμαλίες, ενώ μεγαλώνουν και οι πιθανότητες αποβολών και σοβαρών επιπλοκών στην κύηση, όπως και ο κίνδυνος καθυστέρησης της ενδομήτριας ανάπτυξης του εμβρύου.
Στο πλαίσιο της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, οι γυναίκες προχωρημένης αναπαραγωγικής ηλικίας τείνουν να ανταποκρίνονται ανεπαρκώς στα πρωτόκολλα διέγερσης των ωοθηκών, παράγοντας λίγα και ποιοτικά υποδεέστερα ωάρια, με αποτέλεσμα να μειώνονται δραματικά τα ποσοστά επιτυχίας εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα ανωτέρω, καθίσταται σαφές πως ακόμα και μέσω της υποβοηθούμενης αναπαραγωγής, η απόκτηση παιδιού μετά τα 40 καθίσταται ιδιαίτερα δύσκολη. Ακόμα δε, και εάν γίνει εφικτή η απόκτηση ενός υγιούς παιδιού μετά τα 40, η πιθανότητα απόκτησης ενός δεύτερου παιδιού είναι πολύ μικρή. Είναι σημαντικό λοιπόν να τονιστεί πως, παρά τις σημαντικές εξελίξεις που έχουν επιτευχθεί τα τελευταία χρόνια στον κλάδο της εξωσωματικής γονιμοποίησης, τα φυσικά εμπόδια της αυξημένης αναπαραγωγικής ηλικίας δύσκολα υπερβαίνονται.
Μια λύση που έχει όλο και περισσότερους υποστηρικτές τα τελευταία χρόνια είναι η κατάψυξη των ωαρίων και αυτό γιατί αφορά έναν πολύ μεγάλο αριθμό γυναικών που δε θέλουν να χάσουν την εμπειρία της απόκτησης ενός παιδιού. Στη συνέχεια, θα απαντήσω σε μερικές από τις πιο συχνές ερωτήσεις που αφορούν την κατάψυξη ωαρίων.
Τι είναι η κατάψυξη ωαρίων;
Είναι μια μέθοδος “παράτασης της γονιμότητας” των γυναικών που έχουν αφοσιωθεί στην καριέρα τους και στο επάγγελμά τους ή δεν έχουν βρει ακόμα τον κατάλληλο σύντροφο ή αναβάλλουν την τεκνοποίηση για άλλους λόγους.
Πού ξεκίνησε η μέθοδος της κατάψυξης ωαρίων και πόσο διαδεδομένη είναι στην Ελλάδα;
Ξεκίνησε από το Βέλγιο, τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής και πάρα πολλές γυναίκες τα τελευταία χρόνια στην Ελλάδα καταφεύγουν σ΄ αυτή τη διαδικασία παράτασης της γονιμότητας.
Ποια είναι η κατάλληλη ηλικία για να καταψύξει μια γυναίκα τα ωάριά της;
Όπως αναφέρθηκε παραπάνω, όλο και περισσότερες γυναίκες ενδιαφέρονται για εξωσωματική σε ηλικία άνω των 40 ετών, μια ηλικία η οποία δεν είναι πολύ μακριά από την εμμηνόπαυση.
Στην ηλικία των 35 ετών, οι γυναίκες έχουν περίπου το 5% των επιπέδων της ΑΜΗ, η οποία είναι δείκτης γονιμότητας και έχει την υψηλότερη τιμή της στην ηλικία των 18–20 ετών. Το ωοθηκικό απόθεμα -δείκτης του οποίου είναι η ΑΜΗ- είναι σημαντικό ώστε να προσδιοριστεί ποσοτικά η ανταπόκριση σε πρωτόκολλα ωοθηκικής διέγερσης.
Όσο πιο μικρή είναι η γυναίκα σε ηλικία, τόσο περισσότερα, αλλά και ποιοτικότερα είναι τα ωάριά της. Συνεπώς, είναι μεγαλύτερα τα ποσοστά επιτυχίας στην τεχνητή γονιμοποίηση που θα ακολουθήσει.
Όσο αυξάνεται η ηλικία της γυναίκας, τόσο ελαττώνονται οι πιθανότητες επιτυχίας μιας εξωσωματικής, καθώς αυτή εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ποιότητα των διαθέσιμων ωαρίων.
Γι’ αυτό και οι μεγαλύτερες σε ηλικία γυναίκες αντιμετωπίζουν συχνά το δύσκολο και πολύ προσωπικό δίλημμα, ανάμεσα στις φτωχές πιθανότητες επιτυχίας με τα δικά τους ωάρια και στις πολύ καλύτερες πιθανότητες με δωρεά ωαρίων.
Αν κάποια γυναίκα, μεγαλώνοντας, δεν μπορεί για δικούς της λόγους να προχωρήσει σε δημιουργία οικογένειας, καλό είναι να προβεί σε κατάψυξη των ωαρίων της σε ηλικία μικρότερη των 37 ετών. Όσο νωρίτερα τόσο καλύτερα!
Πώς γίνεται η κατάψυξη των ωαρίων;
Ξεκινάμε με φαρμακευτική διέγερση των ωοθηκών, η οποία διαρκεί 9 με 11 ημέρες ώστε η γυναίκα να παράγει τον κατάλληλο αριθμό ωαρίων που θα καταψυχθούν.
Στη συνέχεια, ακολουθεί η λήψη των ωαρίων από τη γυναίκα (ωοληψία) και η διατήρηση των τελευταίων στην κατάψυξη, σε πολύ χαμηλή θερμοκρασία με την πλέον σύγχρονη μέθοδο της υαλοποίησης (vitrification).
Όταν η γυναίκα αποφασίσει ότι θέλει να προχωρήσει σε εγκυμοσύνη, τα ωάρια αυτά αποψύχονται, γονιμοποιούνται και τοποθετούνται στη μήτρα της για να αποκτήσει παιδί.
Πόσο διάστημα μπορούν να παραμείνουν τα ωάρια στην κατάψυξη και πόσα από αυτά επιβιώνουν ώστε να χρησιμοποιηθούν μετά την απόψυξή τους;
Βάσει νόμου, τα ωάρια μπορούν να παραμείνουν έως πέντε χρόνια στην κατάψυξη, με δυνατότητα να διατηρηθούν για άλλα πέντε χρόνια (σύνολο δέκα), μετά από συμφωνία του Κέντρου με την ενδιαφερόμενη γυναίκα.
Το ποσοστό επιβίωσης των ωαρίων μετά την απόψυξη με τη μέθοδο της υαλοποίησης υπερβαίνει το 80%. Αρκετά καλό είναι επίσης το ποσοστό γονιμοποίησής τους που ξεπερνά το 70%.
Αξίζει εδώ να τονίσουμε ότι μπορεί να καταψυχθεί και ο ωοθηκικός ιστός της γυναίκας σε μικρές ηλικίες, με σκοπό να μεταμοσχευθεί σε μεγαλύτερες ηλικίες. Τη μέθοδο αυτή την εφαρμόζουμε σε γυναίκες που θα υποστούν κάποια χημειοθεραπεία ή θεραπεία καρκίνου, προκειμένου να διατηρήσουμε την γονιμότητά τους μετά την ανάρρωσή τους.
Ποιο είναι το κόστος για την κατάψυξη ωαρίων;
Το κόστος είναι περίπου το μισό από αυτό της εξωσωματικής.
Έχουμε διαβάσει ότι μεγάλες πολυεθνικές, όπως η Apple και η Facebook, πληρώνουν τα έξοδα για την κατάψυξη ωαρίων των γυναικών υπαλλήλων τους, προκειμένου να παρατείνουν την εργασία τους, αναβάλλοντας τη χρονική στιγμή που θα τεκνοποιήσουν. Πως το σχολιάζετε;
Κατά τη γνώμη μου, αυτό είναι παράδειγμα προς αποφυγήν. Η τεκνοποίηση θα πρέπει να γίνεται παράλληλα με την επαγγελματική δραστηριότητα, κι όχι να αναβάλλεται λόγω κινήτρων που δίνονται από το εργασιακό περιβάλλον.
Εφόσον προτρέπετε τις γυναίκες να προχωρήσουν σε κατάψυξη ωαρίων, μήπως τα φάρμακα της διέγερσης των ωοθηκών μπορεί να δημιουργήσουν κάποιο πρόβλημα στον οργανισμό τους;
Οι γυναίκες μπορούν να προσφεύγουν άφοβα σ΄ αυτή τη μέθοδο διότι τα φάρμακα αυτά δε δημιουργούν προβλήματα. Παρόλα αυτά, οι γυναίκες που προτιμούν να μην πάρουν φάρμακα, μπορούν να ακολουθήσουν και τη μέθοδο αυτή σε φυσικό κύκλο. Θα χρειαστούν βέβαια συνεχή παρακολούθηση και να υποβάλλονται κάθε μήνα σε ωοληψία, ώστε να συγκεντρωθεί ένας καλός αριθμός ωαρίων που θα καταψυχθούν για να χρησιμοποιηθούν αργότερα.
Κωνσταντίνος Πάντος, (Επισκεφθείτε το προφίλ του γιατρού)
Ειδικός στη γονιμότητα και στην υποβοηθούμενη αναπαραγωγή
Επιστημονικός διευθυντής ΓΕΝΕΣΙΣ ΑΘΗΝΩΝ, (Επισκεφθείτε το κέντρο εξωσωματικής γονιμοποίησης)