Πόγκα Μαρίνα, Διαιτολόγος Διατροφολόγος
Οι απλές αλλά δομικές διατροφικές αλλαγές που προστατεύουν το σπέρμα των ανδρών και αποτελούν ασπίδα στην υπογονιμότητα.
Η απόφαση ενός νέου ζευγαριού να φέρει ένα παιδί στον κόσμο, όσο και αν περιβάλλεται από συναισθήματα χαράς και αδημονίας, άλλο τόσο συνοδεύεται από αρκετό άγχος για την αλλαγή που η απόφαση αυτή αναμένεται να φέρει στη ζωή του.
Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια, παρά την πρόοδο της επιστήμης και των μέσων που διαθέτουν τα νέα ζευγάρια, εκτιμάται ότι παγκοσμίως το 15% των ζευγαριών (περίπου 70 εκατομμύρια ζευγάρια) που επιθυμούν να γίνουν γονείς, αντιμετωπίζουν δυσκολίες κατά τη σύλληψη, ποικίλης αιτιολογίας, με το 50% των περιπτώσεων να σχετίζεται με την υπογονιμότητα των ανδρών.
Η ανδρική γονιμότητα καθορίζεται από ορμονικούς παράγοντες, λειτουργικούς παράγοντες (ανατομία γενετικών οργάνων, ομαλή κυκλοφορία του σπέρματος) και την ποιότητα του σπέρματος (αριθμός, συγκέντρωση, κινητικότητα των σπερματοζωαρίων).
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες, η ποιότητα του σπέρματος καταγράφεται μειωμένη κατά 50%- 60% τα τελευταία 40 χρόνια. Τα αίτια αποδίδονται σε περιβαλλοντικούς κυρίως παράγοντες, με τη διατροφή να παίζει σημαντικό ρόλο, καθώς πολλά συστατικά, όπως τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα, αλλά και ορισμένες βιταμίνες και μέταλλα, επηρεάζουν τη δημιουργία και τη λειτουργία τόσο των ορμονών που συμμετέχουν στη διαδι- κασία της σπερματογένεσης, όσο και των ίδιων των σπερματοζωαρίων.
Το θέμα της διατροφής και της ανδρικής γονιμότητας μελετάται εκτενώς και έτσι σήμερα έχουμε πλέον εντοπίσει αρκετούς από τους «διατροφικούς εχθρούς», από τους οποίους επιλέξαμε να παρουσιάσουμε τους 5 βασικούς.
1.ΑΥΞΗΜΕΝΟ ΣΩΜΑΤΙΚΟ ΒΑΡΟΣ
Επιβεβαιώνεται συνεχώς από πολυάριθμες μελέτες ότι η υπογονιμότητα των ανδρών σχετίζεται με το περιβάλλον, το σωματικό βάρος και την παχυσαρκία. Μία πρόσφατη μετανάλυση 21 μελετών με συμμετοχή 13.077 ανδρών σε αναπαραγωγική ηλικία, ανέδειξε ότι, συγκριτικά με τους άνδρες φυσιολογικού σωματικού βάρους, τα ποσοστά ολιγοζωοσπερμίας (μειωμένος αριθμός σπερματοζωαρίων στο σπέρμα) ή και αζωοσπερμίας (πλήρης απουσία σπερματοζωαρίων στο σπέρμα) ήταν μεγαλύτερα στα υπέρβαρα και ακόμα μεγαλύτερα στα παχύσαρκα άτομα. Η αύξηση του σωματικού λίπους είναι γνωστό ότι προ- καλεί ελάττωση των επιπέδων τεστοστερόνης, αύξηση των οιστρογόνων και των ενδορφινών, με επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματος. Παράλληλα, η υπερινσουλιναιμία που συνυπάρχει συχνά με την παχυσαρκία, αλλά και η φλεγμονή και οι τοξίνες που παράγει ο λιπώδης ιστός έχουν άμεσες και δυσμενείς επιπτώσεις στην ποιότητα του σπέρματος.
2.ΚΟΡΕΣΜΕΝΑ ΚΑΙ ΤΡΑΝΣ ΛΙΠΑΡΑ ΟΞΕΑ
Τα λιπαρά οξέα και κυρίως τα πολυακόρεστα λιπαρά οξέα (PUFA) είναι απαραίτητα για τον σχηματισμό υγιούς κυτταρικής μεμβράνης των σπερματοζωαρίων, συμβάλλοντας στη δομή, ακεραιότητα και κινητικότητά τους. Πολλές μελέτες έχουν δείξει ότι η σπερματογένεση επηρεάζεται αρνητικά από την παρουσία τρανς λιπαρών οξέων, τα οποία ως γνωστόν αποτελούν τα βασικά λιπαρά της πλειονότητας των επεξεργασμένων και τυποποιημένων τροφίμων. Η υπερβολική πρόσληψη κορεσμένων λιπαρών οξέων μέσω κυρίως του κρέατος και των τυριών, επίσης έχει αρνητική επίδραση. Πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι ακόμα και τα ω6 λιπαρά οξέα (π.χ. σουσάμι, σόγια, καλαμποκέλαιο, καρθαμέλαιο), όταν προσλαμβάνονται σε ποσότητες μεγαλύτερες από τα ω3 λιπαρά οξέα (ελαιόλαδο, ξηροί καρποί, λιναρόσπορος, αβοκάντο, λιπαρά ψάρια), μπορεί να έχουν αρνητικές επιδράσεις μέσω της ιδιότητάς τους να αυξάνουν την φλεγμονή και το οξειδωτικό στρες. Αντίθετα, η επαρκής πρόσληψη ω3 λιπαρών οξέων έχει φανεί ότι βελτιώνει σημαντικά την ανδρική γονιμότητα.
3.ΖΑΧΑΡΗ
Η υπερβολική πρόσληψη ζάχαρης μέσω κυρίως των αναψυκτικών, αλλά και πολλών συσκευασμένων τροφίμων & σνακς, έχει συσχετιστεί με ελάττωση της συγκέντρωσης και της κινητικότητας των σπερματοζωαρίων. Παρά το γεγονός ότι η γλυκόζη αποτελεί πηγή ενέργειας των κυττάρων των σπερματο- ζωαρίων, η υπερβολική πρόσληψη φαίνεται να επηρεάζει το γενετικό υλικό των σπερματοζωαρίων, ενώ σε άτομα που έχουν εγκατεστημένη αντίσταση στην ινσουλίνη, η επίδραση στην ποιότητα του σπέρματος είναι ακόμα πιο έντονη.
4.ΑΛΚΟΟΛ
Η περιστασιακή πρόσληψη αλκοόλ δεν φαίνεται να επηρεάζει τη γονιμότητα. Η συστηματικά υψηλή ωστόσο πρόσληψη (>7 ποτά/εβδομάδα), σχετίζεται με διαταραχές των επιπέδων των ορμονών που σχετίζονται με την αναπαραγωγή, με ελάττωση του όγκου του σπέρματος όσο και με αλλοιώσεις της μορφολογίας των σπερματοζωαρίων.
5.ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΜΕΝΑ ΤΡΟΦΙΜΑ
Εκτός από την περιεκτικότητά τους σε τρανς και κορεσμένα λιπαρά οξέα και ζάχαρη, τα επεξεργασμένα τρόφιμα στερούνται σημαντικών θρεπτικών συστατικών για την υγεία των σπερματοζωαρίων, όπως βιταμίνες, μέταλλα και αντιοξειδωτικά. Οι βιταμίνες C, Α, Ε και Β, το συ- νένζυμο Q10, η L-καρνιτίνη, η γλουταθειόνη, αλλά και μέταλλα όπως ο ψευδάργυρος, το σελήνιο και ο χαλκός αποτελούν το αντιοξειδωτικό σύστημα που προστατεύει τα σπερματοζωάρια από το οξειδωτικό στρες. Τα φρέσκα φρούτα και λαχανικά, τα ολικής άλεσης δημητριακά, τα όσπρια και οι ξηροί καρποί εξασφαλίζουν όλο το «πακέτο» των συστατικών αυτών που διασφαλίζουν την ανδρική γονιμότητα.
Και για να μην προβληματίζεστε, το μοντέλο της Μεσογειακής Διατροφής, για άλλη μια φορά μπορεί να σας βγάλει ασπροπρόσωπους, καθώς μεταξύ των πολυάριθμων μελετών που αποδεικνύουν συνεχώς τα οφέλη της σε ποικίλες παραμέτρους της υγείας, υπάρχουν πολλές που έχουν αποδείξει τα οφέλη της και στην αποκατάσταση και διατήρηση της υγιούς ανδρικής γονιμότητας.
Πόγκα Μαρίνα, Διαιτολόγος Διατροφολόγος
