Της Έλλης Παπαδοπούλου.
Ψυχολόγος, Ιδρύτρια της HeartFert® Your Fertility Mindset, επιστημονική συνεργάτης της Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών και Τrainer στην nlpgreece®.
H Κατερίνα και ο Κωνσταντίνος προσπαθούν εδώ και 3 χρόνια για παιδί, και ακόμη τίποτε…Ο γιατρός τους είπε ότι χρειάζεται και οι δύο να κάνουν εξετάσεις. Ο Κωνσταντίνος ζορίζεται πολύ: ιατρικές εξετάσεις, σπερμοδιαγράμματα, ερωτήσεις, αγωνίες…Το αναβάλλει μήνες τώρα. Από την άλλη, η Κατερίνα θυμώνει με την αμέλεια και την αδιαφορία του, του χρεώνει ότι δεν το θέλει αρκετά, ότι δεν την αγαπάει αρκετά… Όλοι οι φίλοι τους έχουν μωρά ήδη και οι γονείς τους πιέζουν. Η ένταση και οι συγκρούσεις είναι πλέον στην ημερήσια διάταξη…
Ο Δημήτρης και η Ελιάνα είναι στην 3η προσπάθεια εξωσωματικής. Και οι δύο θέλουν να γίνουν γονείς τόσο πολύ! Όμως ο Δημήτρης πιστεύει ότι φτάνει πια – είναι μια χαρά όπως είναι…από το να διαλύεται η σχέση τους μέρα με τη μέρα, ας μην κάνουν παιδί… Η Ελιάνα πληγώνεται κάθε φορά που του ανοίγει συζήτηση – πάντα ήθελε να γίνει μαμά, πώς μπορεί να μην την καταλαβαίνει…Νιώθει τόσο μόνη. Το συζητά συνέχεια με τις φίλες της. Μα να μην συμφωνούν σε κάτι τόσο σημαντικό; Πώς θα συνεχίσουν μαζί σαν ζευγάρι;
Ένα από τα πιο ακανθώδη θέματα όταν το ζευγάρι προσπαθεί για παιδί και δεν τα καταφέρνει (ακόμη), είναι η μεταξύ τους σχέση και πώς τη διαχειρίζονται. Άγχος, θυμός, ενοχές, θλίψη, συγκρούσεις, διαφορετικές απόψεις, ατέλειωτες συζητήσεις, γνώμες τρίτων, «μούτρα»…
Πώς η τεκνοποίηση μετατρέπεται σε μια μεγάλη πρόκληση στη σχέση του ζευγαριού
Ποια είναι τα βασικά θέματα/προβλήματα που παρουσιάζονται όταν προσπαθεί ένα ζευγάρι για παιδί; Πώς διαχειριζόμαστε τη σύγκρουση; Πώς διατηρούμε την τρυφερότητα και τη φυσική οικειότητα στη σχέση μας όταν όλα γίνονται πλέον μηχανικά και προγραμματισμένα στον βωμό της σύλληψης παιδιού; Πώς μοιραζόμαστε αυτό που περνάμε με την οικογένεια και το κοινωνικό μας περιβάλλον; Η επιδίωξη γονεϊκότητας έχει κατακλύσει τη ζωή και τις στιγμές μας. Έτσι χρειάζεται να είναι; Πώς μπορούμε να είμαστε σύμμαχοι με τον/την σύντροφο μας μέσα σε αυτήν τη διαδρομή;
Αυτά είναι μερικά καίρια ερωτήματα που χρειάζεται να απαντηθούν όταν εξετάζουμε τη σχέση του ζευγαριού που προσπαθεί να τεκνοποιήσει.
Είτε είμαστε στο στάδιο της προσπάθειας σύλληψης χωρίς συγκεκριμένη διάγνωση υπογονιμότητας, είτε έχουμε διαγνωστεί με κάποιας αιτίας υπογονιμότητα, η σχέση του ζευγαριού δοκιμάζεται με διαφορετικούς τρόπους και ένταση.
Η υπογονιμότητα είναι ένα βιοψυχοκοινωνικό φαινόμενο που διαχέεται σε όλα τα πεδία της ζωής μας. Το προσωπικό, το σχεσιακό, το κοινωνικό, το επαγγελματικό, το οικονομικό και ίσως το σημαντικότερο όλων: το επίπεδο της ταυτότητάς μας. Ποιοι είμαστε, θα καταφέρουμε να γίνουμε γονείς, θα ζήσουμε αυτήν την εμπειρία ζωής, θα εκπληρώσουμε και αυτόν τον ρόλο;
Η υπογονιμότητα πληροί πολλά κριτήρια τραυματικής εμπειρίας. Είναι κάτι απρόβλεπτο, εκτός του ελέγχου μας, ενέχει τον φόβο ματαίωσης του γονεϊκού ρόλου, και αποτελεί ένα ταξίδι πολλών συναισθηματικών διακυμάνσεων για γερά νεύρα – ένα συναισθηματικό roller-coaster – όπου η ελπίδα και η προσμονή εναλλάσσονται με την αγωνία, τη ματαίωση, την απόγνωση, τον θυμό. Και όλα τα παραπάνω, με κυκλικό και επαναλαμβανόμενο χαρακτήρα και συσσωρευτικές επιπτώσεις.
Με το συναίσθημα της απώλειας συνυπάρχει το συναίσθημα του πένθους, γνωστό στη βιβλιογραφία και ως «παραγνωρισμένο πένθος» (disenfranchised grief) το οποίο βιώνεται όχι μόνο κάθε μήνα με την έναρξη της έμμηνου ρήσης, αλλά και με τυχαία γεγονότα, όπως μια διαφήμιση με μωρά, μια βιτρίνα με βρεφικά ρούχα, μια ανακοίνωση εγκυμοσύνης ή θέαση εγκυμονούσας.
Για πολλά ζευγάρια είναι η πρώτη μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουν μαζί, γίνεται έτσι αφορμή να ανακαλύψουμε και να ανταποκριθούμε σε νέες πτυχές του συντρόφου μας, αλλά και του ίδιου μας του εαυτού μέσα στη σχέση.
Το σεξ αποτελεί σημαντικό κομμάτι της συντροφικής σύνδεσης
Όταν αντιμετωπίζουμε προκλήσεις γονιμότητας, η συναισθηματική και σωματική έκφραση πολλές φορές μεταλλάσσεται σε «project». Στην αγγλική βιβλιογραφία χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι για πολλά ζευγάρια η πράξη του σεξ από re-creation (διασκέδαση) γίνεται πλέον αποκλειστικά για σκοπούς procreation (αναπαραγωγή).
Και κάπως έτσι η υπέροχη εμπειρία του «μοιράζομαι έρωτα» με τον σύντροφο μου συνδέεται συνειρμικά πλέον με «αποτυχία» – αποτυχία σύλληψης και ματαίωση της προσδοκίας για γονεϊκότητα. Ασυνείδητα για πολλούς, δημιουργείται μια επώδυνη και δυσλειτουργική σύνδεση (complex equivalence) με συναισθήματα ανεπάρκειας, ντροπής και αυτό-μομφής. Η υπογονιμότητα, από μια ιατρική κατάσταση, μπορεί να μετουσιωθεί σε υπαρξιακή αγωνία και δυσχέρεια αυτοπροσδιορισμού.
Τα οικονομικά ζητήματα είναι επίσης μεγάλης πρακτικής σημασίας
Ένας κύκλος εξωσωματικής μπορεί να κοστίσει όσο ένα μεταχειρισμένο αυτοκίνητο! Πόσο άραγε, η πραγματιστική πραγματικότητα επηρεάζει και διαμορφώνει αποφάσεις, επιλογές, προτεραιότητες, σχέσεις; Ενδέχεται να δημιουργηθούν αντιπαραθέσεις ως προς το πότε, έως πότε, ποιες τελικά είναι οιπροτεραιότητες της οικογένειας μας. Οι οικονομικές αποφάσεις αποτελούν λοιπόν πλαίσιο οριοθέτησης και διαπραγμάτευσης για τους δύο συντρόφους.
Η γνώμη των τρίτων μπορεί να παίξει καθοριστικό ρόλο
Και βέβαια οι εξωγενείς παράγοντες – γνώμες, συμβουλές και σχόλια από την οικογένεια και τον κοινωνικό μας περίγυρο – μπορεί να παίξουν καθοριστικό ρόλο και να βρεθούν στο επίκεντρο εντάσεων και διενέξεων, αν το επιτρέψουμε και δεν οριοθετήσουμε έγκαιρα και αποτελεσματικά την κατάσταση.
Πώς λοιπόν μπορούμε να διαχειριστούμε αυτή την νέα πολύπλοκη σχεσιακή πραγματικότητα;
Ίσως μια καλή αφετηρία είναι η παραδοχή ότι η διαφωνία και η διαπραγμάτευση είναι αναπόφευκτη διαδικασία μέσα σε οποιαδήποτε σχέση, ακόμη και τη συντροφική. Αλίμονο αν συμφωνούσαμε σε όλα: στατιστικό θαύμα…ίσως και κάπως βαρετό. Το γνώριμο και το συναινετικό είναι οικείο και άνετο, αυτό όμως που φέρνει την εξέλιξη και την επίγνωση είναι συνήθως το «διαφορετικό».
Δεν είμαστε ίδιοι – είμαστε μοναδικοί, όσο και το δακτυλικό αποτύπωμά μας, κοινότυπο σύμβολο, αλλά τόσο εύστοχο. Και πόσο πιθανόν να υπάρχουν διαφορετικές απόψεις, αντιλήψεις, εμπειρίες, προσδοκίες για κάτι τόσο σημαντικό όσο ο ρόλος μας ως προς τη γονεϊκότητα…
Ακόμη και αν δεν έχετε διαφωνήσει έως τώρα με το ταίρι σας, προετοιμαστείτε γιατί κάποια στιγμή θα συμβεί.
Το θέμα λοιπόν δεν είναι αν θα συμβεί, αλλά όταν συμβεί, να έχουμε αναπτύξει πόρους και τρόπους διαχείρισης των νέων δεδομένων.
Ο Fritz Perls (1893-1970) Γερμανός ψυχίατρος και συνδημιουργός με τη σύζυγό του Laura Perls της θεραπευτικής προσέγγισης Gestalt, έλεγε συχνά ότι το 80% της συνολικής αντίληψής μας είναι καθαρή προβολή…και μετά αφού κοιτούσε στα μάτια τον συνομιλητή του προσέθετε «…και το μεγαλύτερο μέρος του υπόλοιπου 20%, επίσης!»
Perception is projection – το γεγονός ότι αντιλαμβανόμαστε και ερμηνεύουμε την κατάσταση με το συγκεκριμένο «φίλτρο» σημαίνει ότι έχουμε βίωμα αυτού του συναισθήματος, της συμπεριφοράς, της έννοιας. Οι εσωτερικές αναπαραστάσεις που δημιουργούνται και εν-τυπώνονται είναι υπεύθυνες για τον τρόπο που αισθανόμαστε, σκεφτόμαστε, ερμηνεύουμε και συμπεριφερόμαστε ως προς τα γεγονότα – μέσα από τα φίλτρα της υποκειμενικής μας εμπειρίας και βιώματος.
Πώς θα μπορούσαμε αλήθεια να μάθουμε να αξιοποιούμε δυσκολίες που συναντάμε στον δρόμο μας, για να εμβαθύνουμε περισσότερο, για να συνδεθούμε πιο ουσιαστικά, όχι μόνο με τον σύντροφο μας, αλλά και με την προσωπική μας αλήθεια;
Σύμφωνα με τον Carl Jung, Ελβετό ψυχίατρο και ψυχαναλυτή, ιδρυτή της Αναλυτικής Ψυχολογίας, «…προβάλω τη σκιά μου στον σύντροφο μου και βλέποντάς την πάνω του, την ανακαλύπτω».
Ο σύντροφός μας μπορεί να μετατραπεί σε δάσκαλο ή σε εχθρό – το ποια εκδοχή θα ακολουθήσουμε είναι θέμα επιλογής.
Μία ακόμη σημαντική πηγή εντάσεων είναι ο τρόπος και ο βαθμός που μοιραζόμαστε το ταξίδι επιδίωξης γονεϊκότητας με τρίτους
Η προσπάθεια για γονεϊκότητα και οι προκλήσεις γονιμότητας αφορούν και τους δύο συντρόφους, συμπορευόμαστε σε αυτή τη διαδρομή. Ίσως λοιπόν μια συζήτηση μεταξύ μας για το πώς θέλουμε σαν ζευγάρι και ο καθένας ξεχωριστά να επικοινωνεί το θέμα προς τα έξω είναι χρήσιμη.
Ποιες πληροφορίες θα μοιραστούμε και με ποιον; Είναι κάτι που π.χ. συζητάμε με τους κουμπάρους μας, που και εκείνοι αντιμετώπισαν δυσκολίες σύλληψης, και όχι απαραίτητα με τους γονείς μας, που ίσως θα αγχωθούν να ξέρουν λεπτομέρειες;
Υπάρχει κάποιος άνθρωπος που έχει δείξει μεγάλη κατανόηση και ενσυναίσθηση στο παρελθόν και αισθανόμαστε ότι μπορεί να μας υποστηρίξει ουσιαστικά;
Πολλές φορές το αυτονόητο δεν είναι και το πιο βοηθητικό ως προς τα θέματα γονιμότητας.
Ιδανικά μια τέτοια συζήτηση γίνεται από την αρχή μεταξύ του ζευγαριού, ώστε να συμφωνηθεί κοινή γραμμή πλεύσης.
Και όταν η προσπάθεια για γονεϊκότητα γίνεται το επίκεντρο κάθε στιγμής και σκέψης μας;
Πολύ συχνά συμβαίνει το άτομο ή το ζευγάρι να «χάνεται» και να απορροφάται πλήρως από το «λαγούμι» της προσπάθειας για γονεϊκότητα. Μια τέτοιου τύπου στοχοπροσήλωση μπορεί να γίνει βασανιστική έως και επικίνδυνη για την ψυχοκοινωνική υγεία του ατόμου και του ζεύγους.
Οι συζητήσεις μας περιστρέφονται γύρω από αυτό το θέμα συνέχεια.
Αναζητούμε ακατάπαυστα και από παντού πληροφόρηση, καταλήγοντας πολλές φορές να μην αξιολογούμε την εγκυρότητα ή τη χρησιμότητα της πληροφορίας.
Πολλά ζευγάρια απομονώνονται και κλείνονται στο καβούκι τους για να αποφύγουν αδιάκριτες ερωτήσεις ή να μην βρεθούν σε περιβάλλοντα εγκυμοσύνης ή μικρών παιδιών.
Για πολλούς λοιπόν η μεταξύ τους σχέση και η κοινωνικότητά τους αλλάζει και είναι μια διαδικασία που αξίζει να τη διαχειριστούμε έγκαιρα, έγκυρα και οργανωμένα. Μέρος της δουλειάς που κάνουμε μαζί με τα ζευγάρια είναι ακριβώς η διατήρηση ή και η επανάκτηση αυτής της ισορροπίας.
Το να εμπλουτίσουμε τη ζωή μας, τη σχέση μας, την κοινωνικότητά μας, τα ενδιαφέροντά μας πέρα και πλέον της Γονιμότητας…
Να ξαναθυμηθούμε ίσως αυτά που μας έφεραν και μας κρατάνε μαζί. Να τα αξιοποιούμε κάθε μέρα.
Τελικά πώς μπορεί ένα ζευγάρι να είναι σύμμαχοι στο δύσβατο ταξίδι της προσπάθειας για μωρό ή της υπογονιμότητας;
Η εμπειρία και το ταξίδι της υπογονιμότητας προσφέρει πολλές ευκαιρίες να μάθουμε και να συνδεθούμε με τον εαυτό μας ακόμη πιο ουσιαστικά, όπως και να «επανασυστηθούμε» με τον σύντροφό μας. Μας δίνει ίσως τη δυνατότητα να χτίσουμε ακόμη πιο γερές και ουσιαστικές βάσεις ζωής και μοιράσματος, ακόμη και το να επαναπροσδιορίσουμε τι θέλουμε να είμαστε, πώς θέλουμε να είμαστε και για ποιον.
Εδώ αξίζει να μεταφέρω ένα αισιόδοξο μήνυμα. Μέσα από το κλινικό, αλλά και από ερευνητικό έργο, ένα μεγάλο ποσοστό ζευγαριών αναφέρουν ότι η προσπάθεια για εγκυμοσύνη τους «έδεσε» πιο ουσιαστικά…άσχετα από την έκβαση της κοινής τους προσπάθειας.
Ας μην ξεχνάμε τον κοινό μας σκοπό, ας μην ξεχνάμε ότι η συμπεριφορά μας συνήθως κρύβει από πίσω της μια πρόθεση που αξίζει να ανακαλύψουμε με περιέργεια και κατανόηση, ας μην ξεχνάμε ότι το σημαντικό δεν είναι να συμφωνούμε σε όλα, αλλά να κρατάμε τους δίαυλους της επικοινωνίας ανοιχτούς.
Οι προκλήσεις γονιμότητας λοιπόν που μπορεί εκ πρώτης όψης να είναι μια ‘κρίση’ στη ζωή του ζευγαριού και της οικογένειας, μπορεί τελικά να είναι και μια ταχύρρυθμη εκπαίδευση στη σύνδεση και το ΜΑΖΙ!
Η εικόνα των κολυμβητών σε μια θάλασσα είναι μια μεταφορά-έμπνευση για το ζευγάρι που προσπαθεί να τεκνοποιήσει
Η εικόνα – μεταφορά που εμένα με βοηθά να κατανοήσω και να εξηγήσω την έννοια αυτή είναι η εικόνα των κολυμβητών σε μια θάλασσα. Φανταστείτε ότι κολυμπάμε όλοι μαζί, και αυτό που βλέπουμε ο ένας για τον άλλο είναι τα κεφάλια μας έξω από το νερό – που επιπλέουμε, ελπίζω!
Το τι συμβαίνει όμως κάτω από την επιφάνεια του νερού, το πώς ο καθένας μας ανταποκρίνεται στην πρόκληση της κολύμβησης, είναι διαφορετικό για τον καθένα και όχι απαραίτητα εμφανές.
Το ΠΩΣ της συμπεριφοράς μας διαμορφώνεται από πολλά δεδομένα, όπως εμπειρίες, δεξιότητες, αξίες, συνήθειες, την οικογένεια και το περιβάλλον που μεγαλώσαμε, και τόσα άλλα.
Όλα τα παραπάνω αποτελούν ισχυρό και ευρύ υπόβαθρο που εκβράζεται μέσω της συμπεριφοράς μας.
Η πρόθεσή μας σε κάθε περίπτωση μπορεί να εκφραστεί μέσα από ανεξάντλητες επιλογές συμπεριφοράς. Και ίσως έτσι βρούμε τη λογική πίσω από ενέργειες που εκ πρώτης όψεως φαντάζουν ανεξήγητες ή ενοχλητικές.
Who is who
H Έλλη Παπαδοπούλου είναι ιδρύτρια της HeartFert® Your Fertility Mindset, επιστημονική συνεργάτης της Μονάδα Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής του Ναυτικού Νοσοκομείου Αθηνών και Τrainer στην nlpgreece®.
Απόφοιτος Ψυχολογίας (BSc Psychology, University of London) με MBA στο City University Business School, δραστηριοποιείται στον χώρο της ψυχο-κοινωνικής υποστήριξης και του ανθρώπινου δυναμικού.
Με μεταπτυχιακές σπουδές Coaching (ΕΚΠΑ), είναι πιστοποιημένη ως NLP Global Trainer & Coach από το NLP University, Santa Cruz, California, Meta-trauma & PTSD Prevention Trainer, Social Panorama Trainer & Consultant (Mental Space Psychology), Mindset Maps® International Consultant (Πρόγραμμα Ηγεσίας και Επιχειρηματικότητας).
Εξειδίκευση και πάθος της είναι ο χώρος της Γονιμότητας και της Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής, όπως και θέματα Διευρυμένης Γονεϊκότητας και Τραύματος, με αποστολή την ψυχοκοινωνική υποστήριξη ατόμων & ζευγαριών που αντιμετωπίζουν προκλήσεις γονιμότητας, καθώς και την mindset εκπαίδευση των θεραπευτικών ομάδων που στέκονται δίπλα τους.
Συμμετέχει σε διεθνή συνέδρια και εκπαιδεύσεις και πρεσβεύει σε Ελλάδα και εξωτερικό την έγκυρη και έγκαιρη ενημέρωση ως προς τη Γονιμότητα. Είναι professional member των: ANLP International, ESHRE (European Society of Human Reproduction & Embryology), European Fertility Society, British Psychological Society, American Psychological Association και expert contributor στην πλατφόρμα Γονεϊκότητας Projectparenting.gr και στη διεθνή πλατφόρμα Fertially.com.
