Δρ. Απόστολος ΓεωργιαννάκηςΟ ανδρικός παράγοντας, όπως είναι γενικά γνωστό, σχετίζεται περίπου με το 50% των περιστατικών υπογονιμότητας στα ζευγάρια που δυσκολεύονται να συλλάβουν. Προκειμένου να βελτιώσουμε την ανδρική γονιμότητα, συστήνουμε τη λεγόμενη βελτίωση της καθημερινής ζωής (lifestyle αλλαγές): π.χ. περιορισμένη κατανάλωση αλκοόλ και καφεΐνης, παύση του καπνίσματος και υγιεινή διατροφή. Αυτές οι συμβουλές, όμως, είναι ευρέως γνωστές. Αλλά τι κάνουμε με την άθληση;
Συχνά οι άνδρες που προσπαθούν να βελτιώσουν την ποιότητα του σπέρματός τους ρωτούν αν πρέπει να σταματήσουν την άθληση, καθώς έχουν ακούσει ή τους έχουν συμβουλεύσει πως η άσκηση έχει αρνητικές επιπτώσεις στην σπερματογένεση. Τι είναι αλήθεια, όμως και τι μύθος; Είναι σωστό να ασκούμαστε προκειμένου να αυξήσουμε τις πιθανότητες μας για μια τελειόμηνη εγκυμοσύνη;
Με βάση τα δεδομένα που έχουμε διαθέσιμα μέχρι σήμερα, η απάντηση φαίνεται να μην περιορίζεται σε ένα απλό ΝΑΙ ή ΟΧΙ. Η αλήθεια δείχνει να βρίσκεται κάπου ανάμεσα.
Καθώς οι απαιτήσεις για μια σαφή και επιστημονική πληροφόρηση σχετικά με την θετική ή αρνητική επίπτωση της άθλησης στην ανδρική γονιμότητα αυξάνονται, η απάντηση στην ερώτηση «είναι η φυσική άσκηση ωφέλιμη για τα σπερματοζωάρια μου;» είναι πιο σύνθετη από ότι θα περίμενε κάποιος. Διάφορες έρευνες καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι, όντως η άθληση επηρεάζει την ποιότητα του σπέρματος. Η επιρροή αυτή μπορεί να είναι θετική ή αρνητική αναλόγως με το είδος της άσκησης, την ένταση, αλλά και τη διάρκειά της. Επίσης, δεν θα πρέπει να ξεχνάμε τον διαχωρισμό της επαγγελματικής άθλησης από την άθληση που κάνει ένας άνδρας για 3-4 φορές την εβδομάδα (κατά μέσο όρο) για λόγους προσωπικούς/ αναψυχής.
Πιο συγκεκριμένα, διάφορες έρευνες έχουν δείξει ότι η σωστή άθληση στους άνδρες μπορεί να αυξήσει την ποσότητα των σπερματοζωαρίων, να βελτιώσει την κινητικότητά τους, αλλά και να αυξήσει τα ποσοστά σπερματοζωαρίων που έχουν φυσιολογική μορφολογία. Αντίθετα, η έντονη και αδιάκοπη άσκηση στους επαγγελματίες αθλητές έχει βρεθεί ότι μπορεί να έχει αρνητικές επιπτώσεις στη σπερματογένεση (αριθμός, κινητικότητα και μορφολογία σπερματοζωαρίων), όπως επίσης έχει βρεθεί ότι το ποσοστό των σπερματοζωαρίων με κατακερματισμό στο γενετικό τους υλικό (DNA) μπορεί να αυξηθεί, γεγονός το οποίο μελλοντικά θα επηρεάσει τη δυνατότητα τεκνοποίησης. Ένα σπερματοζωάριο πρέπει να έχει ακέραιο γενετικό υλικό προκειμένου να μπορέσει να δημιουργήσει ένα υγιές έμβρυο μετά τη ζεύξη του με το ωάριο της συντρόφου.
Παρόλο ότι γνωρίζουμε πως η φυσική άσκηση βοηθάει στην καταπολέμηση των καρδιολογικών παθήσεων, της παχυσαρκίας, αλλά και της κατάθλιψης, φαίνεται ωστόσο να υπάρχει ασάφεια όσον αφορά τα οφέλη από την άσκηση στους άνδρες που αντιμετωπίζουν προβλήματα γονιμότητας. Η δυσκολία έγκειται στο γεγονός ότι οι έρευνες που προσπαθούν να δείξουν τη συσχέτιση της άθλησης με την ανδρική γονιμότητα/υπο-γονιμότητα έχουν αρκετές φορές κλινικούς και δημογραφικούς περιορισμούς. Παρόλα αυτά, η απάντηση στην ερώτηση «πρέπει να γυμνάζομαι όσο προσπαθώ να βελτιώσω το σπέρμα μου;» φαίνεται να είναι NAI, αρκεί η άσκηση να είναι συχνή (σε εβδομαδιαία βάση), μέτριας εντάσεως με διάρκεια ή έντονης εντάσεως (High intensity interval training – HIIT) για μικρά, ελεγχόμενα διαστήματα. Σε άνδρες ηλικίας 29-40 ετών ο παραπάνω τύπος άθλησης έχει βρεθεί να αυξάνει την ολική τεστοστερόνη, η οποία, ας μην ξεχνάμε, είναι η κινητήρια δύναμη που ωθεί την παραγωγή των σπερματοζωαρίων στους όρχεις.
Πιο συγκεκριμένα, δυο μελέτες το 2020 και το 2021 έδειξαν ότι άνδρες που συμμετείχαν σε πρόγραμμα εκγύμνασης εναλλαγής μέτριας με έντονη άσκηση αύξησαν τη συνολική ποσότητα τεστοστερόνης τους. Σε μία από τις μελέτες, οι ερευνητές χώρισαν 30 άνδρες σε δυο κατηγορίες: άνδρες που μπήκαν σε πρόγραμμα HIIT εναλλασσόμενο με άλλες ασκήσεις αντοχής (για οκτώ εβδομάδες μια ώρα ανά συνεδρία, τρεις φορές ανά εβδομάδα) και άνδρες που αποτέλεσαν την ομάδα ελέγχου της έρευνας και συνεπώς δεν συμμετείχαν στο παραπάνω πρόγραμμα εκγύμνασης. Η έρευνα αυτή έδειξε ότι οι άνδρες που ακολούθησαν το πρόγραμμα άσκησης με το πέρας των οκτώ εβδομάδων εμφάνισαν αυξημένη τεστοστερόνη κατά τις πρωινές ώρες που έγινε η μέτρηση, κατά 36.7%, ενώ τα επίπεδα κορτιζόλης (γνωστή και ως η ορμόνη του στρες) είχαν πέσει κατά 12%, σε αντίθεση με τους άνδρες που ήταν στην ομάδα ελέγχου.
Σε εναρμόνιση με την παραπάνω έρευνα φαίνεται να βρίσκεται και άλλη μια σχετικά πρόσφατη έρευνα από το τμήμα αθλητιατρικής του Giessen της Γερμανίας, όπου 280 υγιείς άνδρες χωρίστηκαν σε τέσσερα προγράμματα άθλησης (70 άνδρες ανά ομάδα) για 24 εβδομάδες. Επτά και τριάντα μέρες μετά το τέλος του προγράμματος οι ερευνητές εξέτασαν δείκτες στο σπερματικό υγρό που ανιχνεύουν τα επίπεδα φλεγμονής και οξειδωτικού στρες, αλλά επίσης εξέτασαν και την ποιότητα σπέρματος (αριθμός, κινητικότητα, μορφολογία και τα επίπεδα κατακερματισμού του DNA των σπερματοζωαρίων).
Οι τέσσερις ομάδες άσκησης ήταν οι εξής: 1. Μέτρια ένταση, συνεχής διάρκεια, 2. Υψηλή ένταση, συνεχής διάρκεια, 3. Υψηλή ένταση, μικρή διάρκεια, 4. Καθόλου άσκηση. Τα αποτελέσματα έδειξαν ότι και οι τρεις τύποι άσκησης συνέβαλαν στη μείωση του οξειδωτικού στρες, στη μείωση του κατακερματισμού του γενετικού υλικού του σπέρματος, αλλά και στη συνολική βελτίωση της ποιότητας των σπερματοζωαρίων (αριθμός, κινητικότητα και μορφολογία), αλλά τα καλύτερα αποτελέσματα τα εμφάνισε η πρώτη ομάδα.
Αξίζει επίσης να τονιστεί ότι η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Ανδρολογίας δε συστήνει την παύση της άθλησης σε άνδρες που πάσχουν από ολιγο-ζωοσπερμία και που προσπαθούν να τεκνοποιήσουν με τη σύντροφό τους.
Συμπερασματικά, τα στοιχεία που έχουμε στην διάθεσή μας μέχρι σήμερα υποστηρίζουν την άποψη ότι η άθληση έχει επίδραση στη γονιμότητα ενός άνδρα. Ωστόσο, το αν αυτή η επίδραση θα είναι θετική ή αρνητική εξαρτάται από τον τύπο της άθλησης, την ένταση αλλά και τη διάρκεια αυτής.
Δρ. Απόστολος ΓεωργιαννάκηςΚλινικός Βιολόγος – Ανδρολόγος.
