Σωματικό βάρος και γονιμότητα
Στις μέρες μας η κατανάλωση εύκολου και γρήγορου φαγητού έχει γίνει μέρος της καθημερινότητάς μας και αυτό έχει ως αποτέλεσμα ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να είναι υπέρβαρο ή παχύσαρκο. Γνωρίζουμε πολύ καλά ότι το περιττό βάρος σχετίζεται με πολλές δυσμενείς επιπτώσεις για την υγεία, αυτό όμως που λίγοι γνωρίζουν είναι ότι επηρεάζει αρνητικά και τη γονιμότητα.
Οι γυναίκες συχνά ρωτάνε: «Τι πρέπει να κάνω για να βελτιώσω τις πιθανότητες μου να μείνω έγκυος;». Η απάντηση είναι ξεκάθαρη. Ένα φυσιολογικό βάρος σώματος αυξάνει τις πιθανότητες επίτευξης εγκυμοσύνης είτε φυσιολογικά είτε μετά από κάποια θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής. Παράλληλα, το φυσιολογικό βάρος αυξάνει και την πιθανότητα για μια καλή εγκυμοσύνη χωρίς προβλήματα.
Σύμφωνα με μελέτες, έχει αποδειχθεί ότι μια υπέρβαρη γυναίκα, χάνοντας έστω και το 5% του συνολικού της βάρους μπορεί να βελτιώσει αρκετά τις πιθανότητες σύλληψης. Η απώλεια βάρους, βέβαια, δεν αφορά μόνο τις γυναίκες, καθώς και οι άντρες μπορούν να βελτιώσουν την γονιμότητά τους χάνοντας βάρος.
Πώς ξέρω ότι έχω το κατάλληλο σωματικό βάρος για να μείνω έγκυος;
Ένας από τους ευκολότερους τρόπους να γνωρίσει κάποιος εάν είναι ελλιποβαρής ή υπέρβαρος είναι ο υπολογισμός του Δείκτη Μάζας Σώματος (ΔΜΣ ή ΒΜΙ). Ο ΔΜΣ υπολογίζεται ως εξής:
ΔΜΣ = βάρος (kg) διαιρούμενο με το τετράγωνο του ύψους (m²)
Δηλαδή ΔΜΣ = Βάρος/Ύψος2
Υπάρχουν φυσικά πολλοί μετρητές στο Ίντερνετ που υπολογίζουν άμεσα τον ΔΜΣ, αρκεί κανείς να καταχωρήσει το ύψος και το βάρος του.
Ποιες είναι οι «φυσιολογικές» τιμές του ΔΜΣ;
Κατά κανόνα οι τιμές του Δείκτη Μάζα Σώματος κατηγοριοποιούνται ως εξής:
| <19 | Ελλιποβαρής |
| 19 – 24,9 | Κανονικός |
| 25.0 – 29,9 | Υπέρβαρος |
| >30 | Παχύσαρκος |
Με ποιο τρόπο επηρεάζει το σωματικό βάρος τη γονιμότητα στις γυναίκες;
Πολλές ελλιποβαρείς ή υπέρβαρες γυναίκες δεν αντιμετωπίζουν κανένα πρόβλημα στο να επιτύχουν εγκυμοσύνη. Παρόλα αυτά, κάποιες γυναίκες δυσκολεύονται να συλλάβουν, κυρίως λόγω προβλημάτων στην ωορρηξία (αποτυχία απελευθέρωσης ωαρίων από τις ωοθήκες).
Ο εμμηνορυσιακός κύκλος καθορίζεται κατά κύριο λόγο από τη σωστή ισορροπία των ορμονών. Οι υπέρβαρες και παχύσαρκες γυναίκες παρουσιάζουν αύξηση των επιπέδων μιας ορμόνης που ονομάζεται λεπτίνη, η οποία παράγεται στο λιπώδη ιστό. Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ορμονική ισορροπία και να μειώσει τη γονιμότητα. Όσο μεγαλύτερο το βάρος και το κοιλιακό λίπος, τόσο περισσότερο επηρεάζεται η γονιμότητα.
Ένας Δείκτης Μάζας Σώματος 18.5 ή και μικρότερος αποτελεί συχνά αιτία ακανόνιστων εμμηνορυσιακών κύκλων ή ακόμη και αμηνόρροιας (πλήρης διακοπή της περιόδου). Ένας ΔΜΣ 17.5 ή και μικρότερος είναι πιθανό να καταδεικνύει την ύπαρξη κάποιας διατροφικής διαταραχής. Γυναίκες με ΔΜΣ χαμηλότερο του κανονικού είναι απαραίτητο να αναζητήσουν τη βοήθεια ειδικού ώστε να εντοπιστεί η αιτία αυτής της κατάστασης και να μπορέσουν να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα.
Ένας ΔΜΣ στο εύρος της παχυσαρκίας μπορεί επίσης να οδηγήσει σε ακανόνιστους εμμηνορυσιακούς κύκλους και ανωοθυλακιορρηξία. Είναι σημαντικό να τονιστεί, ότι ακόμη κι αν οι παχύσαρκες γυναίκες έχουν κανονικούς κύκλους με ωοθυλακιορρηξία, τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης τους είναι χαμηλότερα από τις γυναίκες με κανονικό βάρος. Μία επίσκεψη σε ειδικό πριν την εγκυμοσύνη μπορεί να βοηθήσει ώστε να αναγνωριστούν πιθανές διαταραχές που σχετίζονται με την παχυσαρκία, όπως οι παθήσεις του θυρεοειδούς, η αντίσταση στην ινσουλίνη και ο διαβήτης.
Επηρεάζει η παχυσαρκία την πιθανότητα επίτευξης εγκυμοσύνης και απόκτησης ενός υγιούς μωρού μετά από θεραπεία υποβοηθούμενης αναπαραγωγής;
Υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ότι η παχυσαρκία μειώνει τα ποσοστά επιτυχίας της εξωσωματικής γονιμοποίησης (ΙVF). Σύμφωνα με μελέτες, στις παχύσαρκες γυναίκες τα ποσοστά επίτευξης εγκυμοσύνης είναι χαμηλότερα, ενώ αντίθετα, τα ποσοστά αποβολών είναι αυξημένα. Παράλληλα, στις παχύσαρκες γυναίκες αυξάνεται ο κίνδυνος να εμφανιστεί διαβήτης και υψηλή πίεση (προεκλαμψία) κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Επίσης, αυξάνεται και η πιθανότητα τοκετού με καισαρική τομή. Τέλος, τα παιδιά που γεννιούνται από γυναίκες με αυξημένο σωματικό βάρος έχουν αυξημένο κίνδυνο να παρουσιάσουν γενετικές ανωμαλίες και να γεννηθούν υπέρβαρα.
Παρουσιάζουν προβλήματα γονιμότητας οι παχύσαρκοι άντρες;
Η παχυσαρκία στους άντρες είναι πιθανό να σχετίζεται με αλλαγές στα επίπεδα της τεστοστερόνης, αλλά και σε άλλες ορμόνες εξίσου σημαντικές για την αναπαραγωγή. Σε αντίθεση με τους άντρες κανονικού βάρους, έχει βρεθεί ότι οι υπέρβαροι και οι παχύσαρκοι άντρες παρουσιάζουν συχνότερα μικρότερο αριθμό και μικρότερη κινητικότητα σπερματοζωαρίων.
Εάν είμαι υπέρβαρη, πρέπει να μειώσω τον ΔΜΣ πριν μείνω έγκυος;
Αρχικά, θα πρέπει να συμβουλευτείτε κάποιον ειδικό. Εκείνος θα λάβει υπόψιν όλες τις παραμέτρους, συμπεριλαμβανομένης της ηλικία σας, αλλά και άλλους παράγοντες υπογονιμότητας, προτού αποφανθεί εάν πραγματικά πρέπει πρώτα να χάσετε βάρος. Η αλλαγή της δίαιτας και του τρόπου ζωής (π.χ. σωματική άσκηση) σε συνδυασμό με κάποιο πρόγραμμα ψυχολογικής στήριξης μπορεί να αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα προς την σωστή κατεύθυνση. Ωστόσο, για γυναίκες με ΔΜΣ πάνω από 40, η πιο αποτελεσματική θεραπεία είναι επεμβατική (βαριατρική χειρουργική επέμβαση).
Πάσχω από Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) και είμαι υπέρβαρη. Θα χρειαστεί να κάνω κάτι διαφορετικό;
Το Σύνδρομο Πολυκυστικών Ωοθηκών (PCOS) αποτελεί μια πολύ συχνή πάθηση στις νέες γυναίκες (ποσοστό περίπου 8%-10%). Δεν είναι όλες οι γυναίκες με PCOS υπέρβαρες ή παχύσαρκες, όμως αρκετές από αυτές παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη και/ή παχυσαρκία. Μια δίαιτα χαμηλή σε θερμίδες σε συνδυασμό με σωματική άσκηση μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια βάρους και κανονικούς εμμηνορυσιακούς κύκλους με ωορρηξία.
Ωστόσο, ορισμένες γυναίκες με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών μπορεί να χρειαστούν περαιτέρω θεραπεία για την επίτευξη εγκυμοσύνης, συμπεριλαμβανομένων φαρμάκων για τη μείωση της αντίστασης στην ινσουλίνη. Αυτές οι γυναίκες θα πρέπει να ζητήσουν βοήθεια από έναν ειδικό σε προβλήματα υπογονιμότητας και πιθανώς επίσης από ενδοκρινολόγο.
Αθανάσιος Γκέκας, (Επισκεφθείτε το προφίλ του γιατρού)
Μαιευτήρας – Γυναικολόγος
